Thừa cân, béo phì là sự tích mỡ bất thường, vượt quá mức làm ảnh hưởng đến sức khỏe. Hiện nay, thừa cân, béo phì ở trẻ em đang là vấn đề thách thức sức khỏe cộng đồng trên toàn cầu. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2016, có khoảng 41 triệu trẻ dưới 5 tuổi và 340 triệu trẻ em từ 5-19 tuổi bị thừa cân, béo phì. Ở Việt Nam, tỷ lệ thừa cân, béo phì có xu hướng tăng nhanh, đặc biệt là ở khu vực thành phố. Theo kết quả Tổng điều tra Dinh dưỡng toàn quốc 2019 - 2020 của Viện Dinh dưỡng quốc gia, tỷ lệ trẻ em thừa cân, béo phì tăng gấp 2,2 lần, từ 8,5% năm 2010 lên thành 19,0% năm 2020.

Để đánh giá trẻ bị thừa cân, béo phì ngoài việc quan sát hình thể của trẻ thì số đo cân nặng và chiều cao cho phép ta nhận định một cách khách quan. Có nhiều tiêu chuẩn đánh giá béo phì ở trẻ em, phổ biến là phương pháp đánh giá z-score của chỉ số khối cơ thể (BMI) theo tuổi và giới.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, thừa cân béo phì do rất nhiều yếu tố khác nhau. Do đó không nên đổ lỗi cho 1 sản phẩm nào hoặc 1 tác nhân duy nhất nào làm mất kiểm soát cân nặng.

Trong đó, ngủ không đủ giấc khiến cơ thể mệt mỏi có thể dẫn đến thừa cân béo phì. Ngoài ra còn liên quan đến tỷ lệ mắc hội chứng chuyển hóa cao hơn gấp ba lần. Thiếu ngủ dẫn đến việc lựa chọn thực phẩm ít lành mạnh hơn, mức độ hormone đói ghrelin cao hơn và mức độ hormone cảm giác no, chẳng hạn như leptin sẽ thấp hơn góp phần làm tăng cân. Ngoài thiếu ngủ, thức khuya kể cả người đi ngủ muộn nhưng vẫn ngủ đủ giấc vẫn có nguy cơ bị béo phì.

Lười hoạt động thể thao là một trong những nguyên nhân dễ dẫn tới thừa cân, béo phì. Hằng ngày, cơ thể nạp vào một lượng lớn thức ăn nếu không có sự vận động làm tiêu hao năng lượng thì năng lượng sẽ tích lũy, dự trữ trong cơ thể chuyển hóa thành mỡ tích trữ, lâu ngày gây ra tăng cân, béo phì và những ảnh hưởng xấu tới sức khỏe.

Hiện nay tuy nhiều phụ huynh đã nhận thức được việc thừa cân, béo phì là không tốt tuy nhiên nhiều người còn lơ là hoặc chưa tìm được phương pháp hạn chế tình trạng này. Nhiều bậc phụ huynh chưa hiểu đúng về những nguyên nhân gây nên tình trạng thừa cân, béo phì ở trẻ. Một số phụ huynh tỏ ra lo lắng, lúng túng khi không biết làm sao để con mình kiểm soát được cân nặng. Chị Nguyễn Thị Thúy Hà (Chính Kinh, Thanh Xuân) chia sẻ: Bạn nhỏ nhà mình năm nay mới 10 tuổi nhưng cân nặng của bé đã 60kg. Thực chất ngay từ nhỏ bé đã bụ bẫm hơn một số bạn cùng tuổi, càng lớn bé càng tăng cân nhanh làm mình rất lo lắng. Chế độ ăn uống không có gì đặc biệt, giống như nhiều gia đình hiện nay, cho trẻ uống sữa, bổ sung chất đạm từ thịt, cá, rau xanh. Ngoài thời gian học ở trường thì cũng chỉ vận động nhẹ như chơi với em hoặc trong lúc rảnh thì có thể được xem tivi, điện thoại.

Cùng tâm trạng lo lắng chung của nhiều phụ huynh, chị Trang (Lạc Long Quân, Hà Nội) cho hay con gái chị mới 9 tuổi đã cao 1m50 nặng 53kg, quần áo phải mua size to hơn của mẹ. “Mặc dù biết bé vẫn đang trong tuổi ăn, tuổi lớn nhưng lo sợ nếu béo quá sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe và thẩm mỹ nên nhiều khi tôi phải hạn chế hoặc cấm tuyệt đối bé không được ăn một số đồ ăn như bánh kẹo, nước ngọt. Tuy vậy sau thời gian dài nghỉ dịch ở nhà cân nặng của bé vẫn có chiều hướng tăng lên”.

“Vẫn biết việc cấm đoán sẽ gây ra tâm lý thèm ăn hơn, tuy nhiên vì không biết cách nào để kiểm soát cân nặng của con nên vẫn phải làm như vậy mong kiểm soát được cân nặng”, chị Hương lo lắng.

Để kiểm soát cân nặng cần lưu ý đến chế độ dinh dưỡng cho trẻ thừa cân béo phì. Theo PGS.TS Nguyễn Thị Lâm - Nguyên Phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng, khẩu phần ăn của trẻ cần phải cân đối, hợp lý, nên phối hợp nhiều loại thức ăn. Không có thực phẩm nào hoàn toàn tốt và không có thực phẩm nào xấu, nhưng cần phải cân bằng giữa các loại thực phẩm. Nên hạn chế tiêu thụ đường tinh chế, nếu uống sữa chọn sữa không đường, ít béo. Tăng cường sử dụng rau quả, chất xơ, sử dụng các thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng hoặc thực phẩm tăng cường vi chất dinh dưỡng để nâng cao chất lượng bữa ăn.

Tăng cường hoạt động thể lực, giảm thời gian hoạt động tĩnh tại cho trẻ em cả ở trường và ở nhà. Hãy cùng bé tập luyện thể thao để bé có động lực tập luyện và hiểu được tầm quan trọng của tập thể dục mỗi ngày.

Dẫu biết quá trình cùng con áp dụng các phương pháp này sẽ rất khó và là một chặng đường dài bởi trẻ thừa cân béo phì luôn có tâm lý thèm ăn, sợ vận động. Nhưng chỉ cần bố mẹ kiên trì đồng hành cùng con sẽ giúp kiểm soát được cân nặng, phát triển toàn diện và duy trì sức khỏe tốt.  

An Nhiên