Toàn cầu hóa bị xem xét lại vì không thể dựa vào thuốc men, máy thở từ nước ngoài giá rẻ hơn mà mỗi nền kinh tế phải tự bảo đảm được các nhu cầu cấp bách về thuốc men và thiết bị y tế tối thiểu, chuỗi cung ứng quốc tế bị đứt gãy, khó khăn từ cả đầu vào (cung ứng vật tư, nguyên liệu sản xuất, vận tải đường bộ, đường hàng không…) lẫn đầu ra (nhu cầu tiêu dùng thay đổi, giảm sút…). Những du thuyền hạng sang nổi tiếng một thời nay vắng khách vì không đủ an toàn phòng bệnh dịch, ở các thành phố nhiều nhà hàng đóng cửa. Đây là những thay đổi cơ bản, khó khăn to lớn có thể còn kéo dài với những biến thể của virus từ Delta sang Omicron song có thể hy vọng sẽ giảm bớt khi cuộc chiến ở Ucraina chấm dứt.

Giá xăng dầu biến động mạnh, có ngày đã tăng lên đến 134 USD/thùng và mới giảm xuống 100USD/thùng gần đây do nhu cầu giảm sút nhưng đã kéo theo giá xi măng, sắt thép…tăng vọt, giá thuê container và cước phí cảng vụ tăng chóng mặt trong khi giá các mặt hàng tiêu dùng tăng rất ít, đẩy hàng loạt doanh nghiệp vào khó khăn, thậm chí phải đóng cửa, tạm nghỉ, nhiều tàu đánh bắt hải sản phải nằm bờ vì thu không đủ bù chi phí nhiên liệu, xe khách phải giảm chuyến... Theo điều tra của VCCI thì  97% doanh nghiệp gặp khó khăn, 91% doanh nghiệp phải cắt giảm lao động, thu hẹp kinh doanh. Các doanh nghiệp thuộc khu vực du lịch, khách sạn, nhà hàng chịu thiệt hại rất nặng, người lao động phải đi bán rau hay chạy Grab để kiếm sống, chuỗi cung ứng bị đứt gãy, vật tư, nguyên liệu cho sản xuất bị tắc nghẽn hay bị chậm làm cho ngành dệt-may khó thực hiện hợp đồng đúng kỳ hạn...
 

 

Trong tình hình khó khăn đó, nổi lên giải pháp từ công nghệ thông tin, kinh tế số, máy tính… là những ngành có cơ hội phát triển mạnh, cho phép giao thương, giải quyết công việc mà không cần tiếp xúc cá nhân, tránh bị lây lan dịch bệnh. Thương mại điện tử, làm việc từ xa, giao hàng tận nhà bùng nổ…, cho phép đáp ứng nhu cầu công việc mà không cần tiếp xúc trực tiếp, tăng độ an toàn cho người lao động. Tiêu dùng xã hội, học tập, biểu diễn nghệ thuật… đã và đang tiếp tục thay đổi. Đặc biệt, hai ngành y và dược đã phát triển vượt bậc, đóng góp to lớn vào kiểm soát dịch bệnh, tiêm chủng vacxin tạo điều kiện để nền kinh tế khôi phục sản xuất, du lịch quốc tế được mở cửa đón khách từ ngày 15.03.2022.

Trong thời gian giãn cách xã hội năm 2021, các doanh nghiệp đã không chịu bó tay, đổi mới, sáng tạo để duy trì và phát triển sản xuất: “ba tại chỗ ”, “ba tại chỗ+y tế”, “một cung đường hai điểm đến”… là những giải pháp cho phép doanh nghiệp duy trì hoạt động mà vẫn bảo đảm an toàn phòng dịch, không bị gián đoạn được người lao động rất hoan nghênh vì tiếp tục có thu nhập. Để tiếp tục hoạt động kinh doanh, mỗi doanh  nghiệp cần phân tích những thay đổi nhu cầu thị trường, những tiến bộ khoa học - công nghệ có thể vận dụng và xây dựng phương án tổ chức lại cho phù hợp với những thay đổi. Trước hết, phải tìm mọi giải pháp để cắt giảm chi phí như có thể vận tải bằng đường sắt hay đường thủy thay cho vận chuyển bằng đường bộ để giảm chi phí vận tải hay phân tích nhu cầu thị trường đã thay đổi để thích nghi và đáp ứng kịp thời. Nhiều nhà hàng cà phê đã lắp kính ngăn cách trên bàn, mỗi bàn chỉ có hai ghế, các bàn được kê xa nhau hơn, tạo cảm giác an toàn hơn cho khách hàng...
 

 

Vận dụng công nghệ thông tin, kinh tế số hóa để giao tiếp với chính quyền như nộp thuế, tiền điện qua mạng hay tận dụng các nguồn thông tin từ Chính phủ điện tử. Tận dụng công nghệ thông tin để kết nối và hợp tác là hai phương hướng chủ đạo đối với hoạt động doanh nghiệp nhằm giảm chi phí hoạt động, mở rộng khả năng tiếp cận thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh. Cần nâng cao năng lực và hiểu biết để chuyển đổi số, nhanh chóng trở thành doanh nghiệp số hóa. Trang bị kiến thức và năng lực giao tiếp bằng tiếng Anh - ngôn ngữ phổ biến nhất trong giao tương quốc tế và tiếng Trung - bạn hàng lớn, láng giềng bên nước ta và là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Sử dụng chuyên gia theo từng dịch vụ pháp lý, chuyên môn, tránh bị lừa đảo hay sơ hở như vụ xuất khẩu các container hạt điều đi Italia (Ý) vừa qua.

Đối với các doanh nghiệp ngành Đồ uống còn gặp nhiều khó khăn, thách thức hơn các ngành khác, bởi không chỉ chịu tác động kép bởi dịch Covid-19, chính sách hạn chế đồ uống có cồn (cụ thể là Nghị định 100) mà còn phải chịu mức thuế tiêu thụ đặc biệt, chi phí sản xuất tăng cao do nguyên liệu đầu vào tăng. Để vượt qua khó khăn, các doanh nghiệp trong ngành cần tập trung nghiên cứu cho ra đời các sản phẩm mới phù hợp với từng phân khúc thị trường, nên quan tâm nhiều hơn đến thị trường nông thôn vì đây là “chiếc bánh ngọt” hấp dẫn, nhiều tiềm năng. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng nên quan tâm hơn nữa đến quảng bá thương hiệu, xây dựng hình ảnh đẹp trong mắt người tiêu dùng thông qua các chương trình an sinh xã hội, thể hiện là ngành sản xuất có trách nhiệm, quan tâm đến công tác bảo vệ môi trường, phát triển bền vững…  

Đổi mới sáng tạo để vượt qua dịch, tiếp tục hội nhập quốc tế, phát huy thế mạnh và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, doanh nghiệp Việt vượt khó để tiếp tục kinh doanh trong tình hình mới. Từ khi có chủ trương thích ứng an toàn phòng chống dịch, việc sản xuất, kinh doanh được thuận lợi hơn trước, các doanh nghiệp tập trung các nguồn lực, giải pháp để phục hồi kinh tế. Với việc mở cửa đón khách quốc tế từ ngày 15.3.2022, ngành du lịch, dịch vụ, nhà hàng, khách sạn sẽ có nhiều cơ hội phục hồi, bù đắp những sụt giảm trong 2 năm qua, cùng với đó việc tiêu thụ các sản phẩm đồ uống sẽ khởi sắc, nhất là vào mùa du lịch hè sắp tới.

TS. Lê Đăng Doanh