Ngày 01/7/2024, Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam (“Hiệp hội”) đã có Công văn số 28/CV-VBA về việc Góp ý đối với Hồ sơ dự án Luật thuế TTĐB (sửa đổi) gửi Bộ Tài chính. Chi tiết công văn tại đây

Trước đó, Hiệp hội đã nhận được Công văn 6059/BTC-CST ngày 11/6/2024 của Bộ Tài chính về việc lấy ý kiến Hồ sơ Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (“TTĐB”) sửa đổi. Chúng tôi đã tiếp tục nhận được khá nhiều phản hồi và trao đổi từ cộng đồng DN trong suốt hơn 2 tuần qua về một số nội dung lớn của Dự thảo. Mấy nội dung này đang là mối quan ngại lớn nhất của cộng đồng các DN ngành đồ uống chúng tôi.

Vì sự phát triển của xã hội và trách nhiệm của chúng tôi, sau khi nghiên cứu toàn bộ hồ sơ liên quan đến đề xuất tăng thuế suất thuế TTĐB đối với sản phẩm rượu, bia, và bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế TTĐB. Hiệp hội xin được gửi các góp ý quan trọng đối với dự thảo Luật và tha thiết đề nghị Bộ trưởng, Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí xem xét, cân nhắc kỹ lưỡng, thấu đáo trong bối cảnh hiện nay.

Ngành đồ uống (bia, rượu, nước giải khát) là ngành kinh tế-kỹ thuật quan trọng, có truyền thống, văn hóa, lịch sử lâu đời, đồ uống đã đi vào đời sống của người dân Việt Nam.

Ngành đồ uống đã cung cấp sản phẩm, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng cho xã hội và bình ổn thị trường.

Ngoài việc đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của thị trường còn phục vụ cho xuất khẩu, sản phẩm có sức cạnh tranh cao trong điều kiện kinh tế hội nhập.

Với hàng trăm nhà máy sản xuất, kinh doanh trong ngành được phân bố hầu khắp các tỉnh, thành phố trên cả nước (trên 51 tỉnh, thành phố), tạo hàng triệu việc làm trực tiếp và gián tiếp trong các cơ sở nhà máy sản xuất và trong chuỗi cung ứng, dịch vụ từ các đơn vị cung cấp nguyên liệu, đóng gói, kho vận, phân phối, các ngành dịch vụ, du lịch, nhà hàng, logictics v.v. đảm bảo lưu thông trong chuỗi giá trị sản phẩm.

 Ngành có vai trò kinh tế và đóng góp lớn cho ngân sách nhà nước khoảng gần 60 ngàn tỷ/năm và luôn đứng ở vị trí những DN đóng góp ngân sách nhất nhì địa phương, giữ vai trò quan trọng trong việc phát triển hệ sinh thái công nghiệp.

Hiệp hội chia sẻ một số nội dung cốt lõi của ngành hàng đồ uống:

1. Tuyệt đối tuân thủ pháp luật trong sản xuất, kinh doanh:

• Hiệp hội và các doanh nghiệp ngành đồ uống thấu hiểu và chia sẻ với các mục tiêu quản lý nhà nước cũng như sự ổn định, an toàn sức khỏe của người dân & cộng đồng.

• Ngành đồ uống luôn tuân thủ tuyệt đối và thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ đối các quy định pháp luật có liên quan đặc biệt là các chính sách về thuế: Thuế tiêu thụ đặc biệt, giá trị gia tăng, thu nhâp doanh nghiệp, v.v cùng với các trách nhiệm đối với xã hội.

• Chúng tôi luôn ưu tiên cho các nghiên cứu, sáng kiến cho chất lượng và sự an toàn của sản phẩm mà chúng tôi chịu trách nhiệm.
•  

2. Thực trạng KHÓ KHĂN của ngành đồ uống hiện nay

Trong giai đoạn từ năm 2020 tới nay, ngành đồ uống đã liên tục phải chịu rất nhiều tác động lớn từ dịch bệnh, xung đột chính trị thế giới, các chính sách hạn chế đồ uống có cồn, v.v dẫn tới sự sụt giảm báo động và ghi nhận sự “tụt dốc” về nhiều chỉ tiêu sản lượng, doanh thu, lợi nhuận v.v của các DN.

• Ngành đồ uống là mặt hàng chịu nhiều hạn chế ít nhất từ 4 Luật lớn: Luật phòng chống tác hại rượu bia, Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật thương mại, Luật quảng cáo, thương mại điện tử, bảo vệ môi trường v.v. Các chính sách hỗ trợ cắt giảm thuế GTGT không được áp dụng đối với ngành đồ uống có cồn.

• Nhu cầu tiêu thụ giảm do thu nhập người dân bị ảnh hưởng sau đại dịch.  

• Hệ thống nhà hàng, quán ăn đều ghi nhận lượng khách giảm mạnh dẫn tới phải đóng cửa hoặc cắt giảm nhân viên, giảm quy mô... Kéo theo ảnh hưởng tới cả chuỗi cung cấp, thậm chí tới cả ngành du lịch và ngành nông nghiệp.

• Những quy định liên quan đến xử lý vi phạm nồng độ cồn đã khiến các DN ngành rượu, bia giảm sút sản lượng, doanh thu, ngân sách, v.v.

• Giá nguyên liệu đầu vào đối với ngành sản xuất đồ uống tăng cao từ 15%-30%, malt là nguyên liệu đầu vào chiếm tỉ trọng lớn trong giá thành sản xuất tăng khoảng 30-40% so với mức giá bình quân năm 2022.

• Chỉ số tồn kho toàn ngành đồ uống năm 2023 ước tính tăng 120% so với năm 202. Quý II năm 2024 cũng ghi nhận chỉ số tồn kho ngành đồ uống tăng gần 128.9%.

• Các DN rượu phải đối mặt với khó khăn vấn nạn rượu trôi nổi, không rõ nguồn gốc, không được quản lý chiếm tới gần 70% lượng rượu tiêu thụ, gây thất thu cho ngân sách Nhà nước, ảnh hưởng đến sức khoẻ con người, ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp chính thống..

• Một loạt các chính sách, dự Luật: Thuế Giá trị gia tăng (sửa đổi), Quảng cáo (sửa đổi), tăng lương tối thiểu, v.v. sẽ đều tác động ảnh hưởng tới chi phí và chỉ có tăng chi phí chứ không có giảm.

• Doanh nghiệp phải thực hiện các nghĩa vụ chính sách bắt buộc về bảo vệ môi trường từ năm 2024, chuyển đổi sang sử dụng các nguồn nguyên liệu xanh, bảo vệ môi trường, cắt giảm khí phát thải nhà kính v.v  

3. Các luận cứ của Hồ sơ xây dựng Luật

Sau khi nghiên cứu hồ sơ Bộ Tài chính (BTC) gửi Hiệp hội thấy rằng trong phần đánh giá tác động chưa đề cập đến những tác động đầy đủ và toàn diện như vị trí và những đóng góp đáng kể của ngành đồ uống cho xã hội và nền kinh tế nói chung, đối tượng chịu tác động trực tiếp, tác động gián tiếp, đến người tiêu dùng, môi trường đầu tư, lao động, khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp, bên cạnh mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng, v.v Bên cạnh đó, khi tăng thuế sẽ tạo bất lợi và hàng rào khoảng cách giữa hàng sản xuất trong nước và nhập khẩu, khi mà DN trong nước đang gặp nhiều khó khăn về vốn, chi phí sản xuất lớn, thị trường thu hẹp, v.v.

Vì đây là một khung pháp lý vô cùng quan trọng đối với ngành đồ uống, nên Hiệp hội rất mong rằng, khi BTC thực hiện đánh giá tác động xây dựng dự án Luật sẽ ưu tiên những nghiên cứu đánh giá đặt vào bối cảnh thực tế, dựa trên các cơ sở khoa học, các báo cáo đánh giá tác động đầy đủ và toàn diện hơn.

ĐỐI VỚI LĨNH VỰC RƯỢU-BIA:

• Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo tăng giá bán rượu, bia ít nhất 10%, từ đó tăng thuế suất đối với rượu, bia năm 2026 lên 80% và tăng 100% tới năm 2030. WHO đưa ra những khuyến cáo chung cho những nước có tốc độ phát triển khác nhau và không cụ thể cho Việt Nam. Các đề xuất phải được căn cứ và đánh giá đúng với thực trạng ở Việt Nam, nghiên cứu tính khả thi khi thực hiện, khuyến cáo của WHO chỉ dùng để tham khảo. Đề xuất tăng thuế trong chính sách quan trọng này cần phải có nghiên cứu thực tế, lộ trình khả thi. VD: Theo cam kết gia nhập WTO, sau 5 năm Việt Nam chính thức trở thành thành viên tổ chức Thương mại thế giới và có điều chỉnh mức thuế suất đối với bia, trong quá trình nghiên cứu sửa Luật thuế TTĐB, BTC đã phối hợp với Hiệp hội rà soát đánh giá các tác động kinh tế-xã hội, làm văn bản đi khảo sát thực tế các nhà máy ở các địa phương, v.v trước khi trình Quốc hội phương án thông qua.

• Trong những năm gần đây ngành bia cả nước sụt giảm mạnh về sản lượng, doanh thu, và đặc biệt là lợi nhuận và đã có nhà máy phải đóng. Theo số liệu của Hiệp hội có được: (i) HEINEKEN Việt Nam, lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, thị trường của hãng tại Việt Nam đã chứng kiến sự sụt giảm hai con số trong năm 2023; (ii) SABECO có 26 nhà máy ở 20 tỉnh thành từ năm 2021 tới nay tăng trưởng của doanh nghiệp tăng trưởng âm so với năm 2019 cả về sản lượng, doanh thu, lợi nhuận từ một tới hai con số. Các nhà máy sản xuất gia công trong hệ thống kiệt quệ bởi giá đầu vào tăng 20 - 40%, trong khi giá bán không thể tăng. Kéo theo hàng loạt hệ thống dịch vụ nhà khách sạn với hàng triệu lao động đi kèm; (iii) HABECO phản ánh năm 2023 sản lượng tiêu thụ giảm ~30% so với năm 2019, ngân sách giảm 10% và phải cắt giảm 25% lao động; (iv) HALICO liên tục thua lỗ từ nhiều năm nay, nên đến cuối năm 2023, Halico đã ghi nhận lỗ quý thứ 27 liên tiếp, luỹ kế lên đến 457,7 tỷ đồng.

• Khi tăng thuế làm giá sản phẩm tăng cao, người tiêu dùng sẽ có xu hướng chuyển sang các mặt hàng khác rẻ tiền hơn, tiêu dùng các sản phẩm trôi nổi, chất lượng kém, hàng lậu, hàng giả v.v  .Việc tăng thuế sẽ làm giảm tính cạnh tranh của các sản phẩm trong nước. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy tăng thuế cao sẽ tạo ra khoảng cách lớn về lợi ích giữa sản phẩm chính thống và bất hợp hợp pháp cho hàng lậu sẽ tăng cao, tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với sức khỏe người tiêu dùng, phát sinh chi phí cho các cơ quan quản lý thị trường, hải quan chống hàng lậu v.v. Theo khảo sát thực tế tại một số địa phương hiện nay tình hình các doanh nghiệp tư nhân sản xuất các sản phẩm bia nhái các thương hiệu lớn và bán trên thị trường với giá rất rẻ gần như bằng với giá thành sản xuất không có thuế. Ước sản lượng những sản phẩm bia nhái thương hiệu đó khoảng 200-300 triệu lít.

• Hiệp hội mong muốn Ban soạn thảo tham khảo thêm các kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt là bài học từ các quốc gia láng giềng có điều kiện hoàn cảnh gần với Việt Nam như Trung Quốc, Thái Lan.

• Bên cạnh giải pháp tăng thuế, cần nghiên cứu và thực hiện các giải pháp, thực thi nghiêm chống hàng lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ để bảo vệ các doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp, chống thất thu ngân sách và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Tổng tổn thất tài chính từ khu vực phi chính thức vào khoảng 2.816 triệu USD. Trong đó, tổn thất tài chính từ việc sản xuất là 751 triệu USD, từ các hoạt động buôn lậu và sản xuất hàng giả, hàng nhái vào khoảng 2.015 triệu USD.

ĐỐI VỚI LĨNH VỰC NƯỚC GIẢI KHÁT:

• Việc áp thuế TTĐB lên nước giải khát (“NGK”) có đường là không khả thi trong việc đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ thừa cân béo phì bởi béo phì là một căn bệnh phức tạp do nhiều yếu tố gây ra bao gồm nạp dư thừa năng lượng, thiếu hoạt động thể chất. Sử dụng NGK có đường không phải là nguyên nhân chính và duy nhất.

• Việc áp thuế TTĐB lên NGK có đường là không hiệu quả trong việc tác động lên hành vi của người tiêu dùng bởi hiệu ứng thay thế khi người tiêu dùng có thể tiêu thụ các loại thực phẩm và đồ uống khác có hàm lượng đường và ca-lo cao hơn NGK như sữa, Milo, bánh ngọt.

• Mức tiêu thụ nước giải khát ở Việt Nam không cao so với nhiều quốc gia khác trên thế giới. Nhiều nước tiêu dùng NGK cao hơn nhiều so với Việt Nam không áp thuế TTĐB lên sản phẩm này. Thực tiễn cũng cho thấy một số nước đã áp dụng chính sách thuế TTĐB đối với đồ uống có đường nhưng không đạt được mục tiêu về sức khỏe của chính sách và phải bãi bỏ chính sách thuế sau một thời gian áp dụng.

• Việc áp thuế TTĐB lên nước giải khát có đường có tác động lớn tới đối tượng bị ảnh hưởng trực tiếp là ngành NGK và các ngành công nghiệp phụ trợ có liên quan như ngành mía đường, bao bì, bán lẻ và hậu cần ở Việt Nam, đặc biệt là ảnh hưởng tới các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Vì tầm quan trọng của chính sách này đối với ngành hàng bia-rượu-nước giải khát, Hiệp hội chúng tôi trân trọng kính đề nghị được Bộ trưởng và Ban soạn thảo xem xét:

1. Thời điểm hiệu lực của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) từ năm 2027.

2. Đối với sản phẩm rượu, bia xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý để tránh gây “sốc”, ổn định thị trường, tạo điều kiện để doanh nghiệp thích nghi với việc tăng thuế trong trong thời gian tới:

Đối với Bia:

- Từ 1/1/2027 – 31/12/2028: 70%

- Từ 1/1/2029- 31/12/2030: 75%

- Từ 1/1/2031: 80%

Đối với Rượu từ 20 độ trở lên:

- Từ 1/1/2027 – 31/12/2028: 70%

- Từ 1/1/2029- 31/12/2030: 75%

- Từ 1/1/2031: 80%

Đối với Rượu dưới 20 độ:  

- Từ 1/1/2027 – 31/12/2028: 40%

- Từ 1/1/2029- 31/12/2030: 45%

- Từ 1/1/2031: 50%

Ngoài ý kiến đề xuất chung như trên, có doanh nghiệp HEINEKEN Việt Nam đề xuất xem xét mức thuế khác nhau đối với bia dưới 5,5 độ; từ 5,5 độ tới 15 độ và trên 15 độ theo tinh thần Luật Phòng, chống tác hại rượu, bia.

3. Xem xét bỏ điểm l khoản 1 Điều 2 của dự thảo Luật, theo đó không bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml, vào đối tượng chịu thuế TTĐB. 

Trên đây là ý kiến của Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam đối với dự thảo Luật Thuế TTĐB, kính mong Bộ trưởng và Quý Bộ lưu tâm, xem xét. Hiệp hội và các doanh nghiệp ngành đồ uống hy vọng tiếp tục nhận được sự ủng hộ của quý Bộ trong thời gian tới./.