Đó là ý kiến của hầu hết các chuyên gia, đại biểu tham dự Hội thảo Góp ý Dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt - TTĐB (sửa đổi) đối với đồ uống có cồn với chủ đề “Phương án tăng thuế đạt đa mục tiêu và lợi ích bền vững” do Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam tổ chức sáng 14/11 tại Hà Nội.

 Tham dự Hội thảo có đông đảo chuyên gia trong lĩnh vực kinh tế, tài chính, đại diện các bộ, ngành, viện nghiên cứu, hiệp hội, doanh nghiệp.

TS Chử Văn Lâm – Phó Chủ tịch thường trực Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam phát biểu khai mạc Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS Chử Văn Lâm – Phó Chủ tịch thường trực Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam cho biết, dự thảo Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) nhận được nhiều sự quan tâm của các đơn vị trong ngành chịu tác động và nhiều ý kiến đóng góp của các chuyên gia kinh tế, pháp luật, đầu tư. Hầu hết các ý kiến cho rằng cần có thêm các nghiên cứu sâu hơn, đảm bảo định lượng, định tính, nhìn rõ mức độ tác động, xác định được phương án tối ưu, có khả năng đảm bảo bền vững các mục tiêu cần đạt được. Nội dung trao đổi tại Hội thảo sẽ là nguồn thông tin chính thống và tin cậy đối với các cá nhân, tổ chức quan tâm, tham khảo, đặc biệt là những người tham gia xây dựng, hoạch định chính sách và các Đại biểu Quốc hội.

Theo ý kiến của chuyên gia kinh tế, Dự thảo Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) được đưa ra trong bối cảnh kinh tế vĩ mô của Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức trước những tác động, ảnh hưởng của kinh tế thế giới và tình hình trong nước giai đoạn 2020 - 2024. Kinh tế từ sụt giảm trong đại dịch Covid-19 (năm 2020 và 2021) đến bật tăng “lò xo” năm 2022 nhưng sau đó bộc lộ nhiều khó khăn năm 2023 làm giảm đà phục hồi. Sang năm 2024, phục hồi khá nhưng còn nhiều rủi ro thách thức. Kinh tế vĩ mô của Việt Nam kỳ vọng sang giai đoạn 2025-2030, dự báo sẽ tiếp tục phục hồi, tăng trưởng khá hơn nhưng vẫn còn nhiều rủi ro, thách thức khó lường. Đặc biệt cần cân nhắc tới tính phục hồi không đồng đều, hành vi tiêu dùng và lối sống của người dân đã thay đổi nhiều sau đại dịch.

TS Cấn Văn Lực lo lắng vấn đề "sức khỏe" của doanh nghiệp đồ uống có cồn "khó chồng khố"

Tham luận tại Hội thảo, TS Cấn Văn Lực - Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính Tiền tệ Quốc gia, Chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV lo lắng đến “sức khỏe” của doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp ngành đồ uống có cồn vẫn đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn.

Ngoài khó khăn chung, doanh nghiệp ngành đồ uống còn chịu những khó khăn riêng, khó chồng khó, hay còn gọi là tác động kép bởi đại dịch Covid-19 và Nghị định 100. Hơn nữa, các doanh nghiệp đồ uống có cồn (bia, rượu) lại không được hưởng chính sách hỗ trợ thuế giá trị gia tăng (giảm 2%) như các ngành nghề khác; hậu đại dịch kinh tế khó khăn, thu nhập giảm, người tiêu dùng phải cắt giảm chi tiêu nên sản lượng tiêu thụ bia giảm mạnh. Tiếp đó do chiến tranh, xung đột ở một số nơi trên thế giới khiến đứt gãy chuỗi cung ứng, chi phí, giá nguyên vật liệu chính của ngành bia tăng từ 15 - 40%; việc kiểm soát gắt gao xử lý vi phạm nồng độ cồn cũng khiến người tiêu dùng ít ra nhà hàng uống bia, sản lượng của toàn ngành bia đều giảm. Đầu năm 2024, các doanh nghiệp tiếp tục chịu tác động khi bắt đầu thực hiện các nghĩa vụ chính sách bắt buộc về bảo vệ môi trường, trách nhiệm tái chế bao bì của nhà sản xuất EPR; tình trạng hàng lậu, hàng giả phức tạp (đặc biệt là rượu thủ công, phi chính thức chiếm tới 63% lượng rượu tiêu thụ)...

Với những tác động kể trên khiến cho ngành bia, rượu rơi vào cảnh khó chồng khó, các chỉ tiêu kinh tế đều giảm mạnh. Trong lúc các doanh nghiệp ngành đồ uống đang “ngắc ngoải”, nay lại thêm cú “sốc” tăng thuế Tiêu thụ liên tục ở mức cao thì thật sự khó mà trụ nổi, ảnh hưởng tới an sinh xã hội, nhất là những người có thu nhập trung bình và thấp.

PGS.TS Nguyễn Văn Việt - Chủ tịch VBA cho tằng, tăng thuế là cần thiết nhưng nên xem xét tăng từ năm 2027 và sau hai năm tăng 5%, và đến năm 2031 là 80%.

Nếu tăng thuế TTĐB, giá bán của các sản phẩm bia tăng thì đại đa số người tiêu dùng có thu nhập trung bình và thấp sẽ chuyển sang sử dụng các loại đồ uống phi chính thức giá rẻ như các loại rượu không rõ nguồn gốc, rượu thủ công, các loại bia cỏ, bia nhái không kiểm soát được chất lượng, không thu được thuế. Vô hình trung, mục tiêu đặt ra không đạt được mà còn có nguy cơ đa số người thu nhập trung bình và thấp lại phải sử dụng các loại đồ uống thấp cấp, không rõ nguồn gốc, ảnh hưởng đến sức khỏe, nguy cơ ngộ độc cao. Tình trạng hàng lậu, hàng giả, rượu, bia không rõ nguồn gốc sẽ tăng cao vì nhu cầu tăng, Nhà nước thất thu thuế, các doanh nghiệp chính thức rơi vào cảnh khó khăn, doanh thu giảm, người lao động nguy cơ bị mất việc làm, công tác an sinh xã hội bị ảnh hưởng...  

Điểm nổi bật của Hội thảo lần này là phần chia sẻ kết quả nghiên cứu “Đánh giá tác động kinh tế định lượng của dự thảo tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng bia” do nhóm chuyên gia của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương phối hợp với Tổng cục Thống kê thực hiện.

Theo đó, hiện có 3 phương án tăng thuế TTĐB, 2 phương án của Ban soạn thảo và 01 phương án của Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam (VBA) đề xuất. Theo các chuyên gia và các đại biểu tại Hội thảo, phương án thứ 3 do VBA đề xuất là phù hợp, hài hòa nhất trong bối cảnh hiện nay. Theo đó, nên áp dụng việc tăng thuế TTĐB từ năm 2027 để các doanh nghiệp có thời gian điều chỉnh sản xuất, kinh doanh, thích nghi dần, tránh bị “sốc”, và mức tăng như sau: năm 2027 - 2028 là 70%, năm 2029 - 2030 là 75%, từ năm 2031 là 80%.

 Thời gian qua, các doanh nghiệp ngành bia liên tiếp chịu tác động bởi những cú sốc, sức chống chịu của DN suy giảm, năng lực cạnh tranh bị bào mòn,  giai đoạn này, Chính phủ cần hướng tới các chính sách hỗ trợ DN phục hồi; sửa đổi, bổ sung văn bản pháp luật theo hướng tạo thuận lợi cho DN thay vì ban hành các quy định mà có thể ảnh hưởng tiêu cực tới hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Ông Nguyễn Hoàng Giang - Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV Thương mại Bia Sài Gòn - SABECO phát biểu

Theo kết quả đo lường tác động kinh tế cho thấy, với phương án 3 do VBA đề xuất, đảm bảo được các tiêu chí như đảm bảo đạt được sự hài hòa hơn về các mục tiêu; Tác động tiêu cực tới nền kinh tế ở mức giảm nhẹ hơn; Đảm bảo mức độ ổn định tương đối về chính sách; Hạn chế được những rủi ro ảnh hưởng tới cơ hội việc làm và thu nhập của người lao động, đảm bảo các vấn đề an sinh xã hội.

Nghiên cứu cũng đưa ra kết quả tác động của việc tăng thuế tới GDP của nền kinh tế như sau:

- Phương án 1: GDP của nền kinh tế giảm 14.276 tỷ đồng, tương đương giảm 0,0354% GDP.

- Phương án 2: GDP của nền kinh tế giảm 32.259 tỷ đồng, tương đương giảm 0,08% GDP.

- Phương án 3: GDP của nền kinh tế giảm 8.590 tỷ đồng, tương đương giảm 0,0172% GDP.

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Việt – Chủ tịch VBA, bia, rượu gắn liền với văn hóa, lịch sử, đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe nếu được sử dụng hợp lý. Ngành bia đóng vai trò quan trọng trong việc đẩy lùi hàng lậu, đóng góp lớn cho ngân sách trung ương và địa phương. Hiện nay, các doanh nghiệp đồ uống đang rất khó khăn, việc tăng thuế lần này tạo ra cú sốc lớn chưa từng có trong lịch sử. Tăng thuế là cần thiết nhưng nên xem xét tăng từ năm 2027 và sau hai năm tăng 5%, và đến năm 2031 là 80%.

Ông Nguyễn Thanh Phúc - Giám đốc Đối ngoại cấp cao HEINEKEN Việt Nam

Trước thực tế tại doanh nghiệp, đại diện SABECO và HEINEKEN Việt Nam đều cho rằng tăng thuế theo dự thảo sẽ tác động rất lớn tới các doanh nghiệp chính thống, người tiêu dùng sẽ có xu hướng chuyển sang sản phẩm giá rẻ, ảnh hưởng tới người lao động, an sinh xã hội, tới các ngành phụ trợ liên quan. Các doanh nghiệp mong muốn mức tăng thuế phù hợp, thời hạn áp dụng bắt đầu từ năm 2027 và giãn tối đa để đảm bảo chính sách hài hòa, hợp lý.

Chia sẻ tại hội thảo, các đại biểu cũng nhấn mạnh khi sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có cồn cần lưu ý các phương án tăng thuế đáp ứng được 4 mục tiêu đề ra: phù hợp với bối cảnh kinh tế, thực trạng ngành hàng; khả năng thích ứng của doanh nghiệp; mục tiêu tăng trưởng, ổn định thị trường; đảm bảo sức khỏe người tiêu dùng, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Có nhiều ý kiến mong muốn, các nhà hoạch định chính sách cần nghiên cứu, tính toán đo lường kỹ lưỡng các yếu tố tác động cả trong ngắn hạn và trung hạn để xác định mức tăng, thời điểm tăng và khoảng cách tăng phù hợp, đạt điểm tăng tối ưu, đạt được các mục tiêu sửa đổi luật thuế đã đặt ra đối với mặt hàng bia nói riêng và đồ uống có cồn nói chung.

Kim Anh