Năm 2024 là một năm đầy cơ hội và thử thách đối với kinh tế Việt Nam: kinh tế thế giới nhiều biến động: xung đột Nga-Ucraina tiếp diễn chưa đến hồi kết, cuộc chiến Israel-Hamas ở Trung Đông ảnh hưởng lớn đến giá dầu thô và vận tải biển, kinh tế các thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam như Mỹ, Châu Âu… gặp khó khăn. Kinh tế Trung Quốc tăng trưởng thấp hơn so với nhiều năm trước đây. Cuộc đối đầu Mỹ-Trung Quốc tạo ra những biến động mạnh trong quan hệ quốc tế.

Nước Mỹ đã bầu lại ông Donald Trump làm Tổng thống lần thứ 47 (công bố kết quả bầu cử vào tháng 11/2024) với những hứa hẹn làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại, đánh thuế hàng nhập khẩu…cũng tạo ra những câu hỏi về cơ hội và thách thức đối với Việt Nam khi nước Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của kinh tế nước ta.

Xu thế toàn cầu hóa bị chậm lại, nỗ lực dùng hàng rào thuế quan và các tiêu chuẩn kỹ thuật để bảo vệ thị trường nội địa diễn ra phổ biến, đã xuất hiện xu thế xem lại toàn cầu hóa hay giảm toàn cầu hóa.

Cách mạng Công nghiệp 4.0, chuyển đổi sang kinh tế số, doanh nghiệp số, Chính phủ điện tử, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn… diễn ra với tốc độ cao vừa tạo ra cơ hội, vừa là những thách thức đối với kinh tế Việt Nam.

Cơn bão số 3 gây thiệt hại lớn ước tính lên đến gần 3,3 tỷ USD, tàn phá cơ sở sản xuất kinh doanh của nhiều địa phương như Hải Phòng, Quảng Ninh, Thái Nguyên… Biến đổi khí hậu đã tác động rõ đến nguồn nước, nông nghiệp, sụt lún ở vùng này, xói lở ở vùng khác. Đảng, Chính phủ cùng với toàn dân cả nước đã hỗ trợ, giúp đỡ hiệu quả đồng bào bị thiên tai tác động, thể hiện tình đoàn kết, tương trợ, tương thân tương ái.

Theo Thống kê mới nhất của Ngân hàng Nhà nước, đã có 32/40 ngân hàng đăng ký các gói tín dụng mới theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, với tổng số tiền lên tới 405.000 tỷ đồng, lãi suất giảm từ 0,5-2% để hỗ trợ doanh nghiệp và người dân chịu tác động bởi bão số 3.

Chính phủ đã có chính sách hỗ trợ cụ thể lương thực, thực phẩm, chăn màn, lều bạt đối với người bị hại, trợ giúp chi phí người bị thương nặng, hỗ trợ làm nhà ở, hỗ trợ các trẻ em bị mất cha mẹ và hỗ trợ phục hồi sản xuất, tạo việc làm.

Vượt qua khó khăn, thiên tai và những biến động trên thế giới, kinh tế Việt Nam dự báo sẽ đạt tăng trưởng GDP khoảng 6,7-6,8% cho cả năm, Quý sau liên tục tăng cao hơn Quý trước: Quý I tăng 5,87%; quý II tăng 7,09%; quý III tăng 7,40%), dự kiến sẽ trở thành nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng cao nhất Đông Nam Á trong năm 2024.

Nông nghiệp xanh với những thay đổi mạnh mẽ về khoa học - công nghệ, nông dân, nông thôn, không chỉ bảo đảm an ninh lương thực mà còn đạt kỷ lục về xuất khẩu dự kiến sẽ đạt 54-55 tỷ USD cho năm 2024, vững bước tiến tới mục tiêu xuất khẩu đạt 60 tỷ USD. Thành tựu này càng quý báu trong bối cảnh nhiều nước gặp khủng hoảng nghiêm trọng về lương thực, nạn đói như Sri Lanca…

Công nghiệp - Xây dựng hồi phục sau đại dịch Covid-19, đạt tăng trưởng tính chung 9 tháng năm 2024, giá trị tăng thêm toàn ngành công nghiệp tăng 8,34% so với cùng kỳ năm trước, quý 1 tăng 7,21%; quý 2 tăng 10,39%; quý 3 tăng 11,41%. Đáng chú ý là 60/63 tỉnh đều đạt tăng trưởng công nghiệp, trong đó có những gương mặt mới nổi đáng ghi nhận như: Lai Châu tăng 47,0%; Phú Thọ tăng 40,3%; Bắc Giang tăng 28,2%; Thanh Hóa tăng 20,0%; Bình Phước tăng 17,5%, một số ngành gặp khó trong những năm trước như dệt, may, da giày đã có đơn hàng sang đến năm sau.

Thương mại và Dịch vụ hồi phục và tăng trưởng, bán lẻ hàng hóa tăng 4,6% (đã trừ đi yếu tố tăng giá). Xuất-nhập khẩu hồi phục, tính chung mười tháng năm 2024, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa sơ bộ đạt 335,59 tỷ USD, tăng 14,9% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, khu vực kinh tế trong nước đạt 93,97 tỷ USD, tăng 20,7%, chiếm 28,0% tổng kim ngạch xuất khẩu; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) đạt 241,62 tỷ USD, tăng 12,8%, chiếm 72,0%.

Du lịch hồi phục mạnh mẽ, tính chung mười tháng năm 2024, khách quốc tế đến nước ta đạt hơn 14,1 triệu lượt người, tăng 41,3% so với cùng kỳ năm trước, trong đó khách du lịch Trung Quốc chiếm tỷ trọng lớn.

Tính chung mười tháng năm 2024, cả nước có hơn 202,3 nghìn doanh nghiệp đăng ký thành lập mới và quay trở lại hoạt động, tăng 9,1% so với cùng kỳ năm 2023; bình quân một tháng có hơn 20,2 nghìn doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động. Số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trưởng là 173,2 nghìn doanh nghiệp, tăng 18,4% so với cùng kỳ năm trước; bình quân một tháng có 17,3 nghìn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, song thấp hơn số doanh nghiệp thành lập mới.

Với dân số 100 triệu người, kinh tế nước ta có 930.000 doanh nghiệp hoạt động, 98% là doanh nghiệp nhỏ và vừa, có 14.400 hợp tác xã và 5,2 triệu hộ gia đình kinh doanh, khu vực kinh tế tư nhân đóng góp 46% GDP, 30% thu ngân sách và tạo ra 85% việc làm. Có thể thấy, để phát triển nền kinh tế cần gấp đôi số doanh nghiệp hoạt động để tạo công ăn việc làm cho người đến tuổi lao động.

Theo báo cáo của Bộ Công Thương, năm 2023, quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ tăng thêm khoảng 4 tỷ USD (tăng 25%) so với năm 2022, đạt 20,5 tỷ USD. Dự báo trong giai đoạn 2022 - 2025, kinh tế Internet Việt Nam sẽ có tốc độ tăng trưởng dẫn đầu khu vực đạt khoảng 31%/năm. Theo Modor Intelligence, tháng 1/2024, Việt Nam được ghi nhận là một trong 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử cao nhất thế giới, dẫn đầu Đông Nam Á. Theo Modor Intelligence, quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam ước đạt 14,7 tỷ USD trong năm 2024 và dự kiến sẽ đạt 23,77 tỷ USD vào năm 2029, tăng trưởng với tốc độ CAGR là 10,09% trong giai đoạn dự báo (2024-2029).

Tăng cường thanh toán trực tuyến, phát triển của công nghệ FinTech: Lĩnh vực tài chính công nghệ (FinTech) đang phát triển mạnh mẽ ở Việt Nam, với sự xuất hiện của các ứng dụng và dịch vụ như công cụ quản lý tài chính cá nhân, vay tiền trực tuyến và chuyển tiền điện tử. Điều này giúp tăng cường tiện ích và tiết kiệm thời gian cho người dùng. Việt Nam đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể trong việc sử dụng các dịch vụ thanh toán trực tuyến như ví điện tử, thẻ tín dụng và các ứng dụng thanh toán di động như Momo, ZaloPay. Điều này góp phần tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các giao dịch thương mại điện tử. Theo báo cáo của Hãng nghiên cứu thị trường Statista, tính đến tháng 8/2022, Việt Nam là quốc gia xếp thứ 2, với tỷ lệ 33,2% người thanh toán qua di động. Các quốc gia xếp tiếp theo lần lượt là Hàn Quốc (27,5%), Vương quốc Anh (26,7%), Ấn Độ (26,6%), Mỹ (25,6%).

Việt Nam cần nỗ lực hơn nữa để tận dụng những cơ hội của chuyển đổi số trong thời gian tới.

Sáng 21/10/2024, phát biểu trước Quốc hội, Tổng Bí thư Tô Lâm đã thẳng thắn chỉ ra 3 điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là thể chế, hạ tầng và nhân lực thì thể chế là “điểm nghẽn” của “điểm nghẽn” và nhấn mạnh: “Chất lượng xây dựng, hoàn thiện pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, một số luật mới ban hành đã phải sửa đổi; các quy định chưa thực sự đồng bộ, còn chồng chéo, nhiều quy định còn khó khăn, cản trở việc thực thi, gây thất thoát, lãng phí các nguồn lực; chưa tạo môi trường thực sự thuận lợi để thu hút nguồn lực của các nhà đầu tư trong và ngoài nước, khơi thông nguồn lực trong dân; thủ tục hành chính còn rườm rà, dịch vụ công trực tuyến tuy được cải tiến nhưng chưa thuận tiện, thông suốt; tổ chức thực thi pháp luật, chính sách vẫn là khâu yếu; phân cấp, phân quyền chưa triệt để, chưa rõ trách nhiệm; sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy hành chính nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, giảm đầu mối, giảm cấp trung gian còn bất cập, một bộ phận còn cồng kềnh, chồng lấn giữa lập pháp và hành pháp, chưa thực sự đáp ứng yêu cầu nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý”.

Các doanh nghiệp than phiền không ít cán bộ, viên chức e ngại trách nhiệm, thiếu năng động, đùn đẩy công việc, kéo dài quá trình quyết định, gây bất lợi cho doanh nghiệp.

Theo Tổng Bí thư, để đạt được những mục tiêu chiến lược vào thời điểm 100 năm Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng và 100 năm lập nước không chỉ đòi hỏi "những nỗ lực phi thường, những cố gắng vượt bậc, mà còn không cho phép chậm trễ, lơi lỏng, thiếu chính xác, thiếu đồng bộ, thiếu nhịp nhàng trên từng bước đi". "Cần khẩn trương thực hiện cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị", ông khẳng định.

Như vậy có thể hy vọng, kinh tế nước ta bước sang năm 2025 sẽ có nhiều chuyển biến tích cực, tạo điều kiện tốt nhất và có thêm cơ hội cho các doanh nghiệp phát triển.

TS Lê Đăng Doanh