Theo nghiên cứu, rượu thủ công tiêu thụ trên thị trường không được cấp phép còn chiếm tỷ trọng lớn, rượu làm ra chủ yếu cho người dân trực tiếp sử dụng hoặc tiêu thụ trong phạm vi làng xã. Một số địa phương có làng nghề truyền thống nấu rượu thì tiêu thụ không chỉ ở phạm vi làng, xã mà còn tới nhiều tỉnh, thành, nhất là các thành phố lớn. Việc không quản lý được hoạt động của rượu thủ công dẫn tới không kiểm soát được chất lượng, nhà nước không thu được thuế và tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn thực phẩm. Điều đáng nói là hầu hết các hộ này đều đang sản xuất tự do, không quan tâm tới các quy định của pháp luật và các cơ quan chức năng cũng đang gặp khó khăn trong việc yêu cầu các hộ đăng ký cấp giấy phép sản xuất rượu thủ công. Qua tìm hiểu ở một số địa phương, chúng tôi nhận thấy, một trong những nguyên nhân khiến các hộ nấu rượu thủ công chưa quan tâm đến việc đăng ký giấy phép sản xuất, kinh doanh rượu là do ngại làm thủ tục, hồ sơ, sợ mất chi phí, ngại phiền phức, hoặc do không nắm bắt được thông tin, quy định bắt buộc phải có giấy phép...
 

Phần lớn các hộ sản xuất rượu thủ công đều tự phát, thiết bị thô sơ, chưa đáp ứng đủ yêu cầu về an toàn thực phẩm.

Các hộ sản xuất rượu thủ công tại các địa phương phần lớn là làm với quy mô nhỏ lẻ, vừa nấu vừa kết hợp sử dụng phụ phẩm để chăn nuôi. Hầu hết các cơ sở này đều không đảm bảo các tiêu chuẩn, điều kiện sản xuất rượu. Cơ vật chất đều hạn chế, lạc hậu, thiết bị, dụng cụ thô sơ, các sản phẩm rượu đều để trong các can, chai nhựa không có nhãn mác, không được công bố chất lượng sản phẩm, không có ai kiểm tra, kiểm soát. Trong khi đó, để đủ điều kiện cấp giấy phép, các hộ sản xuất này phải đạt được những điều kiện nhất định về mặt pháp lý về môi trường, chất lượng, an toàn thực phẩm, nhãn mác hàng hóa cũng như cơ sở vật chất mà pháp luật quy định.

Theo chia sẻ của Giám đốc Sở Công Thương một địa phương có nhiều hộ nấu rượu cho rằng, quê tôi có loại rượu thơm ngon có tiếng, tuy nhiên việc cấp giấy phép, đăng ký thương hiệu cho các hộ sản xuất rượu thủ công vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế. Trong những năm qua, Sở Công Thương đã phối hợp với UBND các huyện, thành phố, tới các địa bàn có hộ nấu rượu thủ công để kiếm tra chất lượng, tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật về sản xuất, kinh doanh rượu thủ công. Tuy nhiên với địa bàn rộng, các hộ sản xuất vẫn làm theo phương pháp truyền thống với thiết bị lạc hậu, nguồn nước, bể chứa, vòi dẫn chưa đảm bảo nên công tác cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm - điều kiện để cấp giấy phép sản xuất rượu thủ công còn gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, công tác xác định hoạt động buôn bán của các cơ sở sản xuất rượu thủ công không thực hiện đăng ký kinh doanh gặp nhiều khó khăn. Ông Phùng Quanh Cảnh - Chủ tịch UBND xã Phú Đông (Ba Vì, Hà Nội) cho biết: Người dân tại địa phương có nghề nấu rượu truyền thống, phục vụ nhu cầu của gia đình và bà con quanh vùng nên không có dán tem, nhãn gì. Trên địa bàn xã, việc kê khai, đăng ký kinh doanh cho mặt hàng rượu nói riêng và các mặt hàng thủ công khác còn nhiều hạn chế. Khi có lực lượng kiểm tra, các cơ sở sản xuất rượu thủ công đều nói rằng họ chỉ sản xuất để phục vụ nhu cầu tiêu dùng gia đình, chăn nuôi, chứ không kinh doanh. Trong những trường hợp này, lực lượng chức năng rất khó để xác định được họ có kinh doanh hay không để yêu cầu đăng ký hoặc xử phạt.
 

Nồi nấu rượu được sử dụng trong sản xuất rượu thủ công hiện nay.

Hơn nữa, ngay trong nhận thức của người dân, việc đăng ký thương hiệu, dán nhãn sản phẩm vẫn còn nhiều mơ hồ, chưa hiểu hết những quy định về sản xuất, kinh doanh rượu. Bà Vũ Thị Sáng (hộ sản xuất rượu thủ công tại Lai Thành, Kim Sơn, Ninh Bình) cho biết: Chúng tôi nấu rượu lâu năm và được mọi người đánh giá là rượu ngon, êm, uống không đau đầu. Như vậy là được rồi, rượu của chúng tôi được chuyển ra Hà Nội, vào Sài Gòn cho người nhà bằng ô tô nên chỉ quan trọng can đựng phải chắc chắn để vận chuyển không đổ, vỡ và không phải dán tem vì toàn người uống quen rồi.
Xiết chặt quản lý sản xuất, kinh doanh rượu, nhất là với sản phẩm rượu tự nấu theo phương pháp thủ công là điều cần thiết, nhưng nếu làm quá mạnh tay thì sẽ ảnh hưởng tới đời sống của nhiều người dân. Đây là khó khăn không chỉ với các hộ sản xuất mà cả với các cơ quan quản lý.

Chính vì vậy, hiện nay, cùng với việc tăng cường quản lý, Sở Công Thương và các địa phương vẫn lấy tuyên truyền, vận động các hộ là chính để từng bước thay đổi nhận thức, ý thức trách nhiệm trong sản xuất kinh doanh, từ đó tự giác chấp hành các quy định. Đồng thời, lực lượng chức năng cũng tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý những trường hợp cố tình vi phạm. Đây có thể xem là giải pháp hợp tình, hợp lý để từng bước đưa hoạt động sản xuất kinh doanh rượu đi vào nề nềp.

Ánh Dương