Như truyền thống ngàn đời nay, đối với người dân Việt Nam, trong những ngày Tết Cổ truyền không thể thiếu đồ ăn thức uống vì là dịp mà nhà nhà, người người có thời gian quây quần sum họp bên mâm cơm, tâm sự hàn huyên bên chén trà, ly rượu, cốc cà phê,… cùng hy vọng đón một năm mới sung túc và hạnh phúc.

Chẳng vậy mà đã hơn 12 năm nay, để có cái Tết đủ đầy cho người dân, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Công Thương luôn có các văn bản chỉ đạo các địa phương bình ổn thị trường các mặt hàng thiết yếu dịp cuối năm và Tết Nguyên đán (trong đó có các mặt hàng như bia, rượu, đồ uống các loại…). Đây cũng là dịp để kích cầu tiêu dùng, quảng bá hàng hóa sản xuất trong nước, ưu tiên kết nối cung cầu tiêu thụ các đặc sản vùng miền tới người tiêu dùng thông qua các chương trình xúc tiến thương mại phong phú như: Lễ hội truyền thống, hội chợ vùng miền, đưa hàng Việt về nông thôn, miền núi, hải đảo, khuyến mại tưng bừng,…

Nhờ thế, Tết nào cũng vậy, hàng tiêu dùng đầy ắp trên các kệ hàng siêu thị, trung tâm thương mại, chợ truyền thống, cửa hàng tạp hóa… Hấp dẫn nhất chính là các giỏ quà Tết, nơi hội tụ của ngon vật lạ, nơi các sản phẩm đồ uống luôn chiếm vị trí bắt mắt và nổi bật nhất. Bên cạnh các đồ uống thương hiệu quốc gia Việt Nam hay các thương hiệu toàn cầu sản xuất tại Việt Nam, những năm gần đây, các sản phẩm đồ uống đặc sản vùng miền luôn được tin dùng, trân trọng biếu tặng hoặc xuýt xoa thưởng thức cùng người thân bên các mâm cỗ Tết.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan và các đại biểu tới thăm gian hàng của các sản phẩm OCOP

Nét đẹp trong văn hóa tiêu dùng này ngày càng được lan tỏa một phần nhờ tinh thần yêu nước của người dân thông qua Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” do Bộ Chính trị phát động năm 2009, Đề án Phát triển Thị trường trong nước gắn với Cuộc vận động từ năm 2014 đến nay và đặc biệt là từ khi Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” - OCOP (thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 7/5/2018 tại Quyết định số 490/QĐ-TTg. Chương trình OCOP đã chắp cánh bay xa cho các đặc sản vùng miền, trong đó có các sản phẩm đồ uống nhờ có thêm câu chuyện văn hóa thú vị gắn với sản phẩm, có sự đầu tư đổi mới công nghệ bài bản để sản phẩm có mẫu mã bắt mắt, chất lượng, an toàn thực phẩm được kiểm soát và nâng cao.

Sản phẩm đồ uống gắn sao OCOP

Trong Chương trình OCOP giai đoạn 2021-2025, có 6 nhóm sản phẩm OCOP: Nhóm thực phẩm, gồm: Nông, thủy sản tươi sống; nông, thủy sản sơ chế, chế biến và các thực phẩm khác; Nhóm đồ uống, gồm: Đồ uống có cồn; đồ uống không cồn; Nhóm dược liệu và sản phẩm từ dược liệu, gồm: Sản phẩm chức năng, thuốc dược liệu, thuốc y học cổ truyền, mỹ phẩm có thành phần từ thảo dược, tinh dầu và dược liệu khác; Nhóm hàng thủ công mỹ nghệ, gồm: Các sản phẩm từ gỗ, sợi tự nhiên, kim loại, gốm sứ, dệt may, thêu ren... làm đồ lưu niệm, đồ trang trí, đồ gia dụng; Nhóm sinh vật cảnh, gồm: Hoa, cây cảnh, động vật cảnh; Nhóm dịch vụ du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái và điểm du lịch.

Danh mục phân loại sản phẩm trình tham gia Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (Chương trình OCOP) giai đoạn 2021-2025 được quy định rất cụ thể trong Phụ lục I của Quyết định số 148/QĐ-TTg ngày 24/2/2023 về việc ban hành Bộ tiêu chí và Quy trình đánh giá, phân hạng sản phẩm Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm”.

Hết tháng 6 năm 2024, 63/63 tỉnh, thành phố của cả nước đã triển khai đánh giá, phân hạng được hơn 13.368 sản phẩm OCOP. Số lượng sản phẩm hàng tháng đều tăng, cơ cấu sản phẩm có sự thay đổi, trong đó có hơn 70% được đánh giá 3 sao, khoảng 26% được đánh giá 4 sao, còn lại là sản phẩm 5 sao. Trong đó, hàng ngàn sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên thuộc về nhóm trà, cà phê, ca cao, đồ uống có cồn và đồ uống không cồn.

TS. Lê Việt Nga và các đại biểu trong chuyến đi thực tế khảo sát thị trường.

Một số mặt hàng đồ uống, trà, cà phê đã được gắn OCOP 5 sao cấp quốc gia có thể kể đến: Phìn Hồ trà (Trà xanh và Hồng trà) - thương hiệu Trà Shan Tuyết cổ thụ nổi tiếng của tỉnh Hà Giang, đã được chứng nhận vùng nguyên liệu đạt tiêu chuẩn Hữu cơ châu Âu (Organic - EU); Trà hoa vàng của Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ và Xuất nhập khẩu Quy Hoa, tỉnh Quảng Ninh; Chè Đinh cao cấp Hoài Trung của tỉnh Phú Thọ; cà phê rang xay DarkMark đặc sản của tỉnh Kon Tum; Trà nõn tôm Tân Cương Hảo Đạt của tỉnh Thái Nguyên; Đại lão vương trà (Hồng trà, Bạch trà, Diệp trà, Hoàng trà) Suối Giàng của tỉnh Yên Bái; Cà phê bột nguyên chất Bích Thao của tỉnh Sơn La,…

Sản phẩm OCOP đã trở thành những hàng hoá hấp dẫn, có thế mạnh có sức hút khó cưỡng với người tiêu dùng trong nước, là món quà tặng có ý nghĩa của quê hương với người đi xa, sản vật để lưu giữ ký ức cho khách du lịch trong và ngoài nước. Đặc biệt, các sản phẩm OCOP 5 sao đã được Lãnh đạo Đảng và Nhà nước tin tưởng, lựa chọn làm quà tặng trong các hội nghị quan trọng và các chuyến công tác nước ngoài; đồng thời, được một số bộ, ngành, địa phương sử dụng làm quà tặng đại biểu trong các hội nghị lớn và các dịp Lễ Tết.

Để hỗ trợ quảng bá cho các sản phẩm OCOP, hầu hết các cơ quan truyền thông báo chí lớn đều mở chuyên trang chuyên mục giới thiệu các tinh hoa quà Việt này. Đặc biệt, trong năm 2024, Báo Nhân dân đã mở chuyên trang OCOP (https://nhandan.vn/ocop/) - là Chuyên trang tập hợp thông tin dữ liệu đa dạng, chính thống về Chương trình OCOP và các sản phẩm OCOP của các địa phương nhằm mục tiêu xây được một bản đồ các sản phẩm OCOP của cả Việt Nam. Chuyên trang này được thiết kế theo hướng thân thiện, hiện đại, dễ sử dụng, tiện tra cứu, người tiêu dùng, nhà phân phối (bán buôn, bán lẻ) dễ dàng tìm thấy các bài viết giới thiệu về các sản phẩm OCOP của từng tỉnh, thành phố để tham khảo. Các thông tin về trà, cà phê, cacao, rượu và đồ uống thảo mộc được mô tả hết sức hấp dẫn về câu chuyện văn hóa, xuất xứ, chất lượng, thành phần, nơi phân phối, hình ảnh minh họa sản phẩm sắc nét. Điển hình:

Với nhóm cà phê có: Cà phê Rowoa OCOP 4 sao và Cà-phê pha phin Dehavi Pine Forest OCOP 4 sao của tỉnh Lâm Đồng; Cà phê phin giấy Thảo My OCOP 3 huyện Chư PRông; Tinh coffee (cà-phê hòa tan nguyên chất Robusta) OCOP 4 của tỉnh Kon Tum; Cà phê sữa thượng hạng Coffeevn Sáu Nhung OCOP 4 của tỉnh Kon Tum,…

Với nhóm trà có: Bách diệp hồng liên trà OCOP 4 sao của thành phố Hà Nội; Trà Bắc Sơn OCOP 4 sao của thành phố Hà Nội; Trà hoa vàng Vũ Gia OCOP 4 sao của tỉnh Ninh Bình; Trà Hồng trà Sin Suối Hồ OCOP 4 sao của tỉnh Lai Châu; Trà Hồng LienShan OCOP 4 sao của tỉnh Yên Bái; Trà Lục Bách Niên OCOP 4 sao của tỉnh Yên Bái; Trà tự nhiên OCOP 4 sao của tỉnh Quảng Trị; Hồng liên trà Phúc An Farm OCOP 3 của tỉnh Nghệ An;…

Với nhóm đồ uống thảo dược có: Trà cần tây OCOP 4 của tỉnh Quảng Trị; Trà túi lọc mướp đắng OCOP 4 tỉnh Quảng Trị; Sản phẩm trà tía tô OCOP 4 của tỉnh Quảng Trị; Trà rau má OCOP 4 Quảng Trị; Trà hoa hồng Phúc An OCOP 3 sao của tỉnh Phú Thọ ; Trà Atiso đỏ OCOP 4 sao của tỉnh Thừa Thiên Huế; Trà sâm lạc tiên DATO OCOP 3 sao của tỉnh Kon Tum; Trà sâm núi Lai Châu OCOP 3 sao của tỉnh Lai Châu; Trà sâm Ngọc Linh hòa tan OCOP 4 sao của tỉnh Kon Tum; Trà linh chi PyLo OCOP 3 sao của tỉnh Kon Tum; Trà ngũ sắc tỉnh Nghệ An cấp chứng nhận OCOP 3 sao; Trà hòa tan cà gai leo OCOP 4 sao của Công ty Cổ phần Dược liệu Pù Mát tỉnh Nghệ An; Trà túi lọc cà gai leo Pù Mát OCOP 4 sao của tỉnh Nghệ An; Trà túi lọc an thần Pù Mát OCOP 3 sao của tỉnh Nghệ An; Trà túi lọc giảo cổ lam OCOP 4 sao tỉnh Nghệ An; Cà-phê và các sản phẩm của cà-phê, ca-cao và các sản phẩm cacao, trà thảo mộc, trà mãng cầu, hạt mắc-ca, rượu mắc-ca, chanh dây của tỉnh Đăk Lăk…

Với nhóm đồ uống có cồn có: Rượu men lá OCOP 4 sao của tỉnh Lạng Sơn; Rượu mơ Yên Tử OCOP 4 sao, Rượu dâu tằm Huy Hoàng OCOP 4 sao và Rượu Sâm cau OCOP 4 sao của tỉnh Quảng Ninh; Rượu men lá Thanh Tâm OCOP 4 sao tỉnh Bắc Kạn; Rượu vang mâm xôi Măng Đen PyLo OCOP 4 sao của tỉnh Kon Tum; Rượu Ba kích Tam Đảo sâm cau Minh Phúc An OCOP 4 sao của tỉnh Vĩnh Phúc; Rượu gạo nếp Minh Phúc An OCOP 3 sao của tỉnh Vĩnh Phúc; Rượu nếp cái hoa vàng Hồng Phúc OCOP 3 sao tỉnh Nam Định; Rượu nếp Hương Cẩm OCOP 3 sao tỉnh Hà Tĩnh;…

Với nhóm đồ uống không cồn có: Nước yến sâm Kon Tum OCOP 4 sao; Cao nước atiso không đường Ngọc Duy OCOP 4 sao, Nước cốt phúc bồn tử La Fresh OCOP 4 sao, và Bột rau má đường phèn Dalat Ichifoods OCOP 4 sao của tỉnh Lâm Đồng; Giấm táo hữu cơ PyLo OCOP 3 sao của tỉnh Kon Tum; Nước khoáng thiên nhiên Quang Hanh OCOP 4 sao của tỉnh Quảng Ninh; Nước yến sào POMNest nhân sâm OCOP 4 sao của tỉnh Khánh Hòa;…

Mua sản phẩm đồ uống OCOP ở đâu?

Việc tiếp cận mua sắm các đồ uống đặc sản thuộc chương trình OCOP cũng trở nên thuận tiên hơn trước rất nhiều nhờ sự nỗ lực phát triển mạng lưới phân phối của các bộ ngành (chủ lực là Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) và chính quyền các địa phương.

Xác định kết nối và tổ chức các kênh tiêu thụ hàng hóa tại thị trường trong nước 100 triệu dân và hướng đến xuất khẩu là giải pháp quan trọng nhằm khuyến khích chủ thể chủ động, tích cực tham gia phát triển sản phẩm OCOP, sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu, sản phẩm đặc trưng, đặc sản vùng miền và hàng hóa vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Để xây dựng và phát triển các Điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP, đẩy mạnh công tác kết nối, xúc tiến thương mại, tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu rộng rãi sản phẩm OCOP, sản phẩm đặc sản vùng miền đóng vai trò quan trọng để đưa hàng hóa đến gần hơn với người tiêu dùng, Bộ Công Thương đã xây dựng tiêu chí Điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP (Quyết định số 920/QĐ-BCT ngày 16/4/2019 và Quyết định số 950/QĐ-BCT ngày 18/4/2023) là căn cứ để địa phương xây dựng Điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP. Theo đó, Điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP được đặt tại các vị trí có giao thông thuận lợi, đông người qua lại, tập trung nhiều khách du lịch, khu dân cư đông đúc, đáp ứng một trong các tiêu chí sau:

- Tại khu vực các cửa hàng ở nhà ga, sân bay, bến xe, bến tàu;

- Tại các trạm; điểm dừng, nghỉ trên cao tốc, quốc lộ;

- Tại các trung tâm thương mại, siêu thị, chợ;

- Tại các cửa hàng trong khu du lịch, nhà hàng, khách sạn;

- Tại các khu vực làng nghề, làng nghề truyền thống;

- Tại các khu trung tâm dịch vụ thương mại cấp huyện, cấp xã, các khu, cụm công nghiệp;

- Tại các trung tâm hội chợ, triển lãm, giới thiệu sản phẩm.

- Tại các Bưu cục/Bưu điện văn hóa xã trên mạng lưới bưu chính công cộng.

Đồng thời, Bộ Công Thương đã cấp kinh phí và trực tiếp hướng dẫn, hỗ trợ 24 địa phương (21 địa phương trong giai đoạn 2019-2020 và 03 địa phương trong năm 2023) xây dựng các điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP trên địa bàn.

Tính đến cuối năm 2024, các tỉnh thành phố đều đã có điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP, trong đó các địa phương có thế mạnh du lịch đã phát triển nhiều điểm bán hàng OCOP gắn du lịch với thương mại. Riêng Thành phố Hà Nội đã có hơn 100 điểm bán hàng OCOP trên địa bàn. Bước đầu, các sản phẩm OCOP, các sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu, các sản phẩm là đặc trưng, đặc sản, tiềm năng, lợi thế của địa phương, vùng miền đã được kết nối vào hệ thống các điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP trên địa bàn cả nước, đã được đưa vào tất cả các hệ thống phân phối lớn trên địa bàn cả nước như Co.opMart, Go!, AeonMart, MMMegaMarket, Winmart, Winmart+, LotteMart, BRGMart, FujiMart…, đã được đưa vào phục vụ trên các chuyến bay của các hãng hàng không lớn (Vietnam Airlines, VietJet Air), các doanh nghiệp kinh doanh hàng miễn thuế, hàng lưu niệm tại sân bay (Tập đoàn Liên Thái Bình Dương – IPP và các doanh nghiệp thành viên), tại các trạm dừng nghỉ tại các tuyến cao tốc toàn quốc,…

Trong thời gian qua, các Tập đoàn phân phối lớn như: Saigon Co.op, MMMegaMarket, Central Retail, AEON,… cũng đã phối hợp với Bộ Công Thương, đồng hành cùng các địa phương tổ chức các sự kiện kết nối, quảng bá, tiêu thụ sản phẩm OCOP tại hệ thống siêu thị như: Tuần lễ OCOP tại Big C, Hội chợ kết nối sản phẩm OCOP tại hệ thống trung tâm bách hóa tổng hợp và siêu thị AEON, Tuần lễ Quảng bá nông sản hàng OCOP tại hệ thống Saigon Co.op và MMMegaMarket…

Đồng thời, các sản phẩm OCOP đã được đưa lên trên các trang thương mại điện tử của cơ sở sản xuất kinh doanh OCOP, các kênh thương mại điện tử mua sắm trực tuyến như Shopee, Lazada, Tiki, Vỏ Sò, Postmart, trên nền tảng TikTok,…

Sản phẩm OCOP thuộc Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” đã làm phong phú thêm ẩm thực ngày Tết cổ truyền của Việt Nam, hấp dẫn du khách quốc tế, đồng thời giúp cho người dân sống ở khu vực nông thôn nước ta có thêm thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh đặc sản vùng miền và góp phần bảo tồn văn hóa bản địa đặc sắc.

TS Lê Việt Nga – CN. Đỗ Minh Quân