Cần "tiếp sức” cho doanh nghiệp trong bối cảnh khó khăn hiện nay

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, PGS. TS Nguyễn Văn Việt - Chủ tịch VBA nhấn mạnh những đóng góp quan trọng của ngành Đồ uống Việt Nam trong các giai đoạn phát triển của đất nước và mong muốn các chính sách liên quan đến ngành sao cho phù hợp với thực tế, tạo điều kiện để các doanh nghiệp trong ngành phục hồi kinh tế, đóng góp vào sự tăng trưởng chung của kinh tế nước nhà.

Toàn cảnh Tọa đàm

Ngành đồ uống là một trong những ngành kinh tế quan trọng của đất nước, mỗi năm đóng góp vào ngân sách nhà nước hơn 60 nghìn tỷ đồng, tạo công việc làm cho hàng triệu lao động trong toàn bộ chuỗi sản xuất và cung ứng. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, bức tranh toàn ngành cho thấy đây là giai đoạn đặc biệt khó khăn, với nhiều yếu tố bất lợi đang đồng thời hội tụ và chồng lấn.

PGS.TS Nguyễn Văn Việt - Chủ tịch VBA phát biểu khai mạc Tọa đàm

Từ đại dịch Covid-19 đến nay, ngành đồ uống liên tiếp phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức cùng với các chính sách hạn chế đồ uống có cồn, ảnh hưởng bởi  xung đột, chiến tranh ở một số nơi trên thế giới, người tiêu dùng cắt giảm chi tiêu... Ngành đồ uống bao gồm đồ uống có cồn và không cồn với các khung chính sách khác nhau, khó khăn thuận lợi khác nhau. Các doanh nghiệp ngành đồ uống vừa nỗ lực vượt qua khó khăn, vừa phục hồi đóng góp vào tăng trưởng kinh tế của ngành, của đất nước, đặc biệt là trong bối cảnh Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt mới được Quốc hội thông qua.

Bà Chu Thị Vân Anh - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VBA chia sẻ bức tranh ngành Đồ uống 

​​​​​​

Chia sẻ tại Tọa đàm, bà Chu Thị Vân Anh - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VBA cho biết, khối lượng sản xuất bia, nước giải khát của cả nước trong năm 2024 đạt 7,14 tỷ lít, giảm 9,21% so với năm 2023 (khối lượng sản xuất năm 2023 đạt 7,86 tỷ lít, giảm 46,52% so với năm 2022). Chủ yếu phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Kim ngạch nhập khẩu đồ uống vào Việt Nam khoảng 712 triệu USD; xuất khẩu khoảng trên 400 triệu USD. Chỉ số tồn kho đồ uống của cả nước vào cuối năm 2024 tăng thêm 23,7% so với thời điểm cuối năm 2023.

 Ngành đồ uống không cồn (nước giải khát) hiện đã và đang có dấu hiệu suy giảm ngay trước thềm thực hiện thuế TTĐB từ 01/01/2027 với thuế suất 8% và 10% từ 01/01/2028. Tăng trưởng toàn ngành nước giải khát (CARG) đã có dấu hiệu suy giảm/tăng trưởng âm (giai đoạn 2022- 2024) và dấu hiệu này trở nên rõ rệt hơn trong năm 2025, đặc biệt ở một số nhóm sản phẩm nước giải khát. Ngành nước giải khát có dấu hiệu tăng trưởng âm do không được hưởng chính sách giảm 2% thuế VAT. Doanh nghiệp nước giải khát, người tiêu dùng không được hưởng khoảng 1.276 tỷ đồng từ chính sách giảm thuế GTGT 2%. Lợi nhuận giảm 0,297%; Giá trị tăng thêm của ngành (VA) giảm 0.117%; Thu nhập người lao động giảm 0.323%; Khấu hao tài sản cố định giảm 0,356%.

Đối với ngành bia hiện phục hồi chậm sau suy giảm, trong khi “bia cỏ” giá rẻ, kém chất lượng gây áp lực lớn lên doanh nghiệp chính thống. Rượu không chính thống (chủ yếu là rượu thủ công do dân tự nấu, rượu giả, rượu không rõ nguồn gốc xuất xứ) vẫn chưa được quản lý, chiếm tới 63% lượng rượu tiêu thụ ở Việt Nam. Tình trạng này không những gây lo ngại về sức khỏe người sử dụng mà còn gây thất thu ngân sách, ảnh hưởng đến doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh chính thống, tạo gánh nặng cho các cơ quan giám sát thực thi pháp luật.

Bà Nguyễn Thị Hải Vân - Trưởng Tiểu ban Nước giải khát của VBA phát biểu tại Tọa đàm

Dưới góc độ doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Hải Vân - Trưởng Tiểu ban Nước giải khát của VBA, cho rằng: “Trong bối cảnh các doanh nghiệp ngành nước giải khát đang gặp rất nhiều khó khăn, việc loại trừ nước giải khát có đường khỏi chính sách giảm thuế GTGT năm 2026 là chưa phù hợp, chưa đảm bảo sự công bằng. Việc không được hưởng chính sách giảm thuế GTGT trong giai đoạn này tác động trực tiếp đến doanh thu và lợi nhuận của ngành nước giải khát. Chúng tôi mong rằng, Chính phủ tạo điều kiện để các doanh nghiệpcó thêm thời gian chuẩn bị để thích ứng với việc áp thuế TTĐB từ năm 2027”.

Có thể nói “sức khỏe” của các doanh nghiệp ngành đồ uống nói chung và ngành nước giải khát nói riêng đang cần được quan tâm, chăm sóc, tạo điều kiện thuận lợi, phù hợp với thực tế để các doanh nghiệp có điều kiện phục hồi, góp phần vào tăng trưởng chung của nền kinh tế. Với quy mô dân số 100 triệu người, khí hậu nóng ẩm, tốc độ đô thị hóa nhanh, Việt Nam vẫn là thị trường đầy tiềm năng cho lĩnh vực đồ uống. Tuy nhiên, để doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ phù hợp, có các giải pháp kích cầu tiêu dùng để góp phần giúp doanh nghiệp phục hồi và tăng trưởng kinh tế. Có như vậy mới đảm bảo mục tiêu tăng trưởng kinh tế 2 con số mà Chính phủ đã đề ra.    

Đại diện cho các doanh nghiệp, VBA kiến nghị Chính phủ tạo điều kiện để các mặt hàng nước giải khát tiếp tục được hưởng chính sách giảm thuế GTGT 2% đến hết năm 2026 và tiếp tục thêm năm 2027; Mở rộng chính sách giảm thuế GTGT 2% cho các mặt hàng đồ uống đến hết năm 2027; Giảm, hoãn, miễn một số phí và lệ phí; Giãn lùi thực hiện thuế TTĐB; Cắt giảm điều kiện kinh doanh; giải quyết kịp thời các khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp; xem xét, tiếp thu các đề xuất, góp ý của ngành hàng trong quá trình xây dựng các văn bản pháp luật; Phối hợp, giải quyết vấn nạn rượu thủ công, bia giả, nhái, kém chất lượng; Truyền thông, cung cấp thông tin đúng đắn, khách quan về ngành đồ uống dựa trên cơ sở khoa học thực tiễn ở Việt Nam.

Bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) phát biểu

Phát biểu tại Tọa đàm, bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) chỉ rõ một vướng mắc lớn trong chính sách thuế hiện nay đối với ngành nước giải khát (NGK). Theo Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) số 66, mặt hàng NGK có đường trên 5g/100ml sẽ bắt đầu chịu thuế từ ngày 1/1/2027 với mức 8%, sau đó tăng lên 10% từ 1/1/2028. Quốc hội đã lùi thời gian áp dụng nhằm giảm bớt khó khăn cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong năm 2026 lại phát sinh nghịch lý: NGK có đường dưới 5g/100ml vẫn được hưởng ưu đãi giảm 2% thuế GTGT, trong khi nhóm trên 5g/100ml thì không, dù chưa chính thức thuộc diện chịu TTĐB.

Theo bà Cúc, sự bất nhất này vừa gây bất lợi cho doanh nghiệp, vừa dễ gây khó hiểu cho người tiêu dùng khi cùng một loại hàng hóa nhưng thuế GTGT lại khác nhau. Bà cho rằng, vì Quốc hội đã lùi thời gian áp thuế TTĐB đến năm 2027, nên cần nhất quán cho phép toàn bộ NGK có đường tiếp tục được hưởng giảm thuế GTGT 2% trong năm 2026. Cách khả thi nhất là Chính phủ xem xét điều chỉnh Phụ lục 2 của Nghị định 174/2025/NĐ-CP. Nếu không, chính sách giảm thuế sẽ không thể được thực hiện đúng tinh thần hỗ trợ doanh nghiệp vượt khó.

TS. Phạm Tuấn Khải – nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật Văn phòng Chính phủ, Phó Chủ tịch Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính phát biểu

Từ góc nhìn pháp luật, TS. Phạm Tuấn Khải – nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật Văn phòng Chính phủ, Phó Chủ tịch Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính phân tích, có thể tồn tại hai cách hiểu về thời điểm nước giải khát có đường trở thành đối tượng chịu thuế TTĐB. Một là, từ khi Luật có hiệu lực (1/1/2026); hai là, từ thời điểm áp dụng biểu thuế (1/1/2027). Xét về tính hợp lý, năm 2026 ngành vẫn chưa phải nộp TTĐB nên cần tiếp tục được hưởng chính sách giảm thuế GTGT 2%.

TS. Phạm Tuấn Khải đề xuất có thể cân nhắc khi Chính phủ làm Dự thảo Nghị định thi hành luật thuế TTĐB thì làm rõ luôn vấn đề vướng mắc này là mặt hàng NGK có đường trên 5g/100ml là đối tượng chịu thuế TTĐB kể từ 1/1/2027 với thuế suất là 8% và từ 1/1/2028 thuế suất là 10% thì phù hợp hơn.

Đáng chú ý, TS Nguyễn Anh Tuấn - Chủ tịch VAFIE nhận định: Thuế TTĐB đã được Quốc hội rất cân nhắc lùi thời điểm áp dụng từ 01/01/2027 để đảm bảo có thời gian đầu tư chuyển đổi sản phẩm, doanh nghiệp vượt qua khó khăn, phục hồi trước khi thực hiện thuế TTĐB. Bất kỳ sự suy giảm nào của các doanh nghiệp FDI do chính sách cần được xem xét để không ảnh hưởng tới sự đóng góp của FDI vào tăng trưởng và môi trường đầu tư.

TS Nguyễn Anh Tuấn - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài (VAFIE) phát biểu

Vì vậy, vướng mắc của ngành nước giải khát nêu trong Phụ lục 2 của Nghị định 174 có thể quá trình rà soát Phụ lục chưa kỹ, tạo ra cách hiểu gây bất lợi cho doanh nghiệp khi thực hiện. Do vậy, cần được điều chỉnh Phụ lục này theo hướng loại bỏ mặt hàng này ra khỏi Phụ lục 2 để các sản phẩm nước giải khát có đường tiếp tục được hưởng chính sách giảm thuế giá trị gia tăng 2% trong năm 2026.

Trong bối cảnh hiện nay cần kết hợp giải pháp kích cầu tiêu dùng và chính sách thuế phù hợp 

Ở góc nhìn chuyên gia chính sách kinh tế, TS. Nguyễn Đức Kiên – Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Tài chính của Quốc hội nhấn mạnh, giai đoạn 2026 – 2030 là thời điểm định hình mô hình kinh tế thế giới và Việt Nam. Kinh tế toàn cầu đang chuyển từ xu thế toàn cầu hóa sang song phương, chủ nghĩa quốc gia lên ngôi, trong khi các điểm nóng địa chính trị trên thế giới tiếp tục gia tăng, khiến tăng trưởng chậm lại và lạm phát khó kiểm soát.

TS. Nguyễn Đức Kiên – Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Tài chính của Quốc hội phát biểu tại Tọa đàm

Đối với Việt Nam, dù đạt nhiều kết quả tích cực như số doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động trong 8 tháng đầu năm 2025 tăng 24,5% so với cùng kỳ năm trước, xuất khẩu duy trì đà tăng trưởng, tiêu dùng nội địa sôi động và giải ngân vốn công khởi sắc, song nền kinh tế vẫn bộc lộ không ít thách thức: sản xuất thiếu ổn định, động lực tăng trưởng hạn chế, lạm phát tiềm ẩn rủi ro và chất lượng tài sản ngân hàng đáng lo ngại. Đặc biệt, mục tiêu thu hút FDI công nghệ cao sẽ khó khăn hơn trong bối cảnh Mỹ siết thuế với ngành bán dẫn.

Động lực phát triển giai đoạn 2026 – 2030 phải dựa trên việc hình thành 5–10 doanh nghiệp dân tộc chủ lực có năng lực công nghệ và hợp tác quốc tế; phát huy hiệu quả đầu tư công để phát triển các ngành công nghiệp trọng điểm như chế tạo động lực, tự động hóa, năng lượng nguyên tử, công nghệ lưu trữ điện; cũng như thúc đẩy công nghiệp bán dẫn và vi mạch. Ngoài ra, Việt Nam cần mạnh dạn thí điểm Fintech, ngân hàng phi vật lý, ứng dụng dữ liệu lớn nhằm giảm chi phí và ổn định vĩ mô.      

Trong bối cảnh kinh tế thế giới và Việt Nam hiện nay, bên cạnh các chính sách tạo điều kiện cho doanh nghiệp nói chung phục hồi, phát triển kinh tế thì cần phải có sự công bằng trong cách nhìn nhận cũng như chính sách đối với ngành đồ uống vì ngành này có đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế nói chung và du lịch, dịch vụ nói riêng. Trong đó cần tạo điều kiện để kinh tế ban đêm phát triển như dịch vụ ăn uống, thu hút khách du lịch sử dụng các sản phẩm thực phẩm, đồ uống...

TS. Lê Duy Bình – Giám đốc Economica – cho rằng động lực tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn tới sẽ dựa chủ yếu vào tiêu dùng trong nước, đầu tư công, đầu tư tư nhân và duy trì đà xuất khẩu. Tuy nhiên, ông lưu ý đầu tư công đã gần tới hạn, vì vậy tiêu dùng nội địa càng cần được khuyến khích, tận dụng “từng cơ hội” để kích cầu.

TS. Lê Duy Bình – Giám đốc Economica

Theo ông Bình, dù tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ có dấu hiệu tăng, nhưng riêng ngành rượu, bia, nước giải khát lại giảm tỷ trọng. Trong bối cảnh nền kinh tế đặt mục tiêu tăng trưởng cao, việc áp dụng những chính sách có thể làm giảm tiêu dùng đồ uống cần được cân nhắc kỹ lưỡng và toàn diện. Ông cũng cảnh báo, hiện có tới 63% lượng đồ uống có cồn tiêu thụ trong nước đến từ khu vực phi chính thức, gây thất thu ngân sách và tiềm ẩn rủi ro về an toàn, sức khỏe. Đây là thực tế mà các cơ quan quản lý cần đặc biệt lưu tâm khi xây dựng chính sách cho ngành.

Ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI chia sẻ các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, kích cầu tiêu dùng

Theo ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI, sức khỏe của doanh nghiệp luôn được Chính phủ quan tâm thông qua nhiều chính sách hỗ trợ. Đáng chú ý, trong năm 2025, loạt chính sách đã và đang được triển khai như: giữ nguyên lãi suất điều hành để tạo điều kiện giảm lãi suất vay; gói tín dụng ưu đãi theo ngành; giảm 2% thuế giá trị gia tăng (GTGT) theo Nghị quyết 204/2025/QH15; giảm 30% tiền thuê đất năm 2025; giảm 50% mức đóng đoàn phí công đoàn; đẩy nhanh giải ngân đầu tư công; cùng với các chương trình xúc tiến thương mại, khuyến khích tiêu dùng nội địa và thương mại điện tử...

Tuy nhiên, bên cạnh nỗ lực thúc đẩy các động lực tăng trưởng, việc xây dựng và sửa đổi chính sách trong giai đoạn ngắn hạn có thể tạo sức bật tức thời, nhưng về lâu dài vẫn tiềm ẩn nhiều trở ngại. Thực tế triển khai hiện nay còn không ít vướng mắc như: quy định xuất hóa đơn điện tử cho hộ kinh doanh cá thể, việc áp dụng chính sách giảm thuế GTGT chưa đồng bộ, thủ tục tiền kiểm – hậu kiểm trong quản lý chất lượng hàng hóa và an toàn thực phẩm còn bất cập.

Từ thực tiễn đó, Nhà nước cần tiếp tục duy trì và mở rộng chính sách giảm thuế VAT từ 10% xuống 8% đối với hàng tiêu dùng thiết yếu, trong đó có nước giải khát, sẽ góp phần giảm giá thành sản phẩm, kích thích tiêu dùng, tạo đà tăng trưởng trong bối cảnh ngành chuẩn bị bước vào giai đoạn chịu thuế tiêu thụ đặc biệt từ 2027. Đồng thời, cần bổ sung những giải pháp hỗ trợ cho các hộ kinh doanh, bao gồm: một năm chưa xử phạt hành chính khi áp dụng hóa đơn điện tử, không hồi tố truy thu nghĩa vụ thuế đối với giai đoạn trước và có cơ chế hỗ trợ kịp thời để giảm rủi ro đứt gãy thị trường.

Góc nhìn từ đầu tư nước ngoài về các chính sách kích cầu tiêu dùng

Bà Nguyễn Việt Hà – Phó Chủ tịch Hiệp hội thương mại Hoa Kỳ tại Hà Nội (AmCham Hà Nội)

Bà Nguyễn Việt Hà – Phó Chủ tịch Hiệp hội thương mại Hoa Kỳ tại Hà Nội (AmCham Hà Nội) nhấn mạnh cần thống nhất cách hiểu rằng nước giải khát có đường chỉ bắt đầu chịu TTĐB từ 1/1/2027, do đó hoàn toàn có thể tiếp tục được hưởng giảm thuế GTGT trong năm 2026. “Các doanh nghiệp mong muốn chính sách được diễn giải theo hướng thuận lợi, đúng tinh thần hỗ trợ cho doanh nghiệp theo đúng tinh thần Nghị quyết của Đảng, của Quốc hội, hỗ trợ doanh nghiệp trong giai đoạn khó khăn này.

Bà Bùi Thị Việt Lâm, đại diện Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ-ASEAN cho biết thêm, Việt Nam cần khai thác tốt hơn các thị trường mới theo các hiệp định thương mại tự do để thúc đẩy động lực xuất khẩu, đồng thời cần chú trọng hơn tới động lực kích cầu tiêu dùng nội địa. Phía Hoa Kỳ đánh giá cao về những thay đổi tích cực của Việt Nam, đặc biệt là các Nghị quyết trụ cột, các chính sách hỗ trợ mang tính đột phá của Việt Nam để đưa đất nước lên tầm cao mới.

Bà Bùi Thị Việt Lâm, đại diện Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ-ASEAN

Theo bà Lâm, Việt Nam cần quan tâm hơn nữa tới môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch, có thể dự báo trước… để giúp doanh nghiệp vượt khó, hồi phục và đóng góp nhiều hơn vào mục tiêu tăng trưởng của đất nước.

Trong đó, các chính sách hỗ trợ, đặc biệt là hỗ trợ về thuế cần được thực hiện theo đúng tinh thần và thống nhất, đơn cử, vướng mắc về việc miễn giảm thuế giá trị gia tăng 2% đối với mặt hàng nước giải khát có đường trong năm 2026 cần được tiếp tục để giúp các doanh nghiệp ngành nước giải khát vượt khó, phục hồi trước thềm thực hiện thuế tiêu thụ đặc biệt từ 1/1/2027.

Bà Nghiêm Hoàng Lan – Phó Tổng giám đốc PwC Việt Nam

Ở góc độ tư vấn, bà Nghiêm Hoàng Lan – Phó Tổng giám đốc PwC Việt Nam nhận định, nếu loại trừ nước giải khát có đường ngay trong năm 2026 – khi TTĐB chưa áp dụng sẽ gây thiếu nhất quán và làm khó doanh nghiệp. Điều cần thiết là sự điều chỉnh hài hòa để đảm bảo tính logic của chính sách, vừa hỗ trợ doanh nghiệp vượt khó, vừa phát huy hiệu quả kích cầu.

Các đại biểu cho rằng, năm 2026 là giai đoạn đệm đặc biệt quan trọng. Nếu không tiếp tục khoan thư sức doanh nghiệp, chính sách kích cầu sẽ khó phát huy hiệu quả, thậm chí phản tác dụng. Hội thảo thống nhất kiến nghị Chính phủ xem xét kéo dài chính sách giảm thuế 2% GTGT đối với nước giải khát có đường, đồng thời rà soát tính nhất quán trong các quy định thuế, nhằm tạo môi trường kinh doanh ổn định, tiếp sức cho doanh nghiệp ngành đồ uống vượt qua khó khăn và đóng góp cho tăng trưởng kinh tế đất nước.

Tươi Nguyễn