Có một thứ đồ uống của Việt Nam mình rất ngon và bổ dưỡng mà tôi tin chắc nhiều người còn chưa biết. Bạn đã nghe đến mật hoa dừa bao giờ chưa? Đã thử uống chưa?
Thú thật trước kia tôi đã từng nghe, nhưng như nhiều người khác, tôi cứ ngỡ đó là loại mật ong nuôi ở vùng vườn dừa, tức là loại mật do loài ong tạo ra. Rồi hữu duyên, tôi được thưởng thức đồ uống này khi có dịp đến với Sokfarm Trà Vinh.
Bạn thử hình dung giữa trời nắng nóng, ngửa cổ tu một dòng nước thơm mát, ngọt dịu, hơi thoáng chút vị mặn thanh tao trôi xuống họng thì tỉnh người như thế nào! Không phải nước dừa, thốt nốt, không phải nước hoa quả, trái cây tôi từng uống. Vị lạ và hấp dẫn. Tôi tò mò hỏi và tìm hiểu thì được người giới thiệu cho biết đây là loại nước uống hoàn toàn tự nhiên, bổ dưỡng, trẻ em, người phải kiêng đường cũng uống được và đặc biệt rất giàu khoáng chất. Thứ nước thanh mát này được lấy hoàn toàn thủ công từ hoa dừa tự nhiên, mà theo các nhà khoa học đánh giá, có chỉ số đường huyết (Gl: Glycemic index) thấp. Vị ngọt của mật hoa dừa phần nhiều là do đường sucrose chứ không phải đường Fructose như nhiều loại thực phẩm khác. Đường sucrose được xử lý chủ yếu trong ruột, những thành phần khác đi vào gan được chuyển hoá thành năng lượng chứ không phải thành phần chất béo có hại. Mật hoa dừa lại giàu kali, magie, kẽm và sắt, chứa đến 17 axit amin thiết yếu, vitaminB1, B2, B3 và B6. Nó chứa các chất béo không bão hoà còn gọi là chất béo "có lợi", phù hợp cho ổn định mức mỡ máu của cơ thể. Tóm lại, khi đọc những thông số ấy, ai cũng nhận ra đây là loại đồ uống thiên nhiên bổ dưỡng, giàu năng lượng, ổn định đường máu, cân bằng điện giải, chống oxi hoá và tăng sức đề kháng cho cơ thể. Mới nghe thôi đã thấy thích rồi.
Thú thật lúc đó tôi chỉ say sưa thưởng thức nước mật hoa dừa tươi dưới tán dừa mát rượi giữa trưa nắng vàng và ngắm nhìn công đoạn lấy mật hoa thủ công cực kỳ thú vị.
Lấy mật hoa dừa đòi hỏi người thợ phải tích lũy kinh nghiệm dần để hoàn thiện các kỹ thuật massage, gõ vào hoa dừa cũng như vệ sinh an toàn thực phẩm
Vườn dừa đang trổ hoa vừa kỳ khai thác. Những đọt hoa mập mạp vươn dài từ những cội dừa không quá cao. Thường là dừa xiêm và giống dừa Mawa (tên khoa học là PB121) chuyên để thu mật. Độ tuổi thích hợp để thu mật hoa là từ 3 đến 15 năm. Trên chiếc thang bắc lên ngang tầm buồng hoa, người công nhân mang găng tay dùng thanh gỗ truyền thống gõ đều nhẹ nhàng vào lưỡi mèo bọc ngoài hoa dừa, mát xa cho hoa, đủ lực mà êm ái để kích thích hoa dừa tiết mật. Quanh phần đuôi hoa đã được cắt, buộc sẵn bình nhựa trong hứng mật, những chú ong bị hấp dẫn vo ve bay. Anh công nhân nói thường mỗi lần mát xa khoảng 20-30 phút. Mỗi buồng hoa có thể khai thác liên tục trong 25 ngày, cho từ 25 đến 30 lít mật.
Theo chu kỳ, cứ 25 ngày cây dừa sẽ ra một hoa, trung bình mỗi năm dừa sẽ ra 13 hoa. Chỉ việc khai thác thủ công luân phiên từ cây này sang cây khác. Hàng ngày, người công nhân thu hoạch phải đều đặn leo lên cây hai lần để mát xa bông dừa, giúp kích thích tiết mật. Việc làm tưởng đơn giản nhưng đòi hỏi kinh nghiệm và sự khéo léo. Làm sao cho bông dừa không bị dập nát nhưng cũng không được quá nhẹ nhàng.
Trong dụng cụ hứng mật, theo kinh nghiệm truyền thống của bà con Khơ me, phải để một loại vỏ cây để giữ cho mật hoa luôn ngọt mát, thơm tho.
Thú vị là, từ mật hoa dừa, có thể chế biến nhiều thành phẩm. Riêng tôi, mê nhất uống mật hoa dừa tươi. Nếu mang về nhà máy sơ chế và cô đặc lại thì được biết khoảng 8 lít mật tươi sẽ thu được 1 lít mật cô đặc, có thể để lâu, bảo quản ở nhiệt độ thường trong vòng 12 tháng. Mật cô đặc tiện cho đóng chai, đóng từng gói nhỏ như thanh kẹo trong túi mềm, rất dễ cất giữ và mang theo sử dụng hàng ngày. Ngoài ra còn có thêm chế phẩm rượu, dấm ăn từ mật hoa dừa nữa.
Thu mật hoa dừa là một ngành nghề truyền thống của người đồng bào Khmer, bắt nguồn từ kỹ thuật thu mật các cây họ cọ
Đến với Trà Vinh, thưởng thức mật hoa dừa, các bạn sẽ nghe người dân nói nhiều đến một cặp vợ chồng trẻ hết lòng với quê hương. Đó là chị Thạch Thị Chal Thy, thạc sĩ công nghệ thực phẩm người Khmer và chồng thạc sĩ ngành điện Phạm Đình Ngãi. Hai anh chị đã quyết định rời TP. Hồ Chí Minh thuận lợi, trở về quê nhà Trà Vinh, khởi nghiệp từ nghề truyền thống, lập nên nông trại hạnh phúc Sokfarm để khai thác và phát triển các sản phẩm từ mật hoa dừa theo kinh nghiệm truyền thống của bà con Khmer. Được biết, tới nay Sokfarm là công ty duy nhất tại Việt Nam sản xuất mật hoa dừa và các sản phẩm từ nó.
Sau một thời gian dài anh chị tìm tòi học hỏi, kết hợp kỹ thuật khai thác mật hoa dừa truyền thống của người Khmer với kỹ thuật một số nước khai thác dừa, thốt nốt, cùng quá trình tìm tòi, sáng tạo máy móc, công nghệ cô đặc chân không ở nhiệt độ 55ºC để tối ưu hóa cho sản phẩm, qua nhiều thử nghiệm, thành quả mật hoa dừa đã đạt chất lượng cao, đủ tiêu chuẩn xuất khẩu sang thị trường Hà Lan, Nhật Bản. Vợ chồng chị cũng tạo công ăn việc làm cho nhiều bà con địa phương và phối hợp với nông dân trồng dừa diện tích lớn quanh vùng, thu mua thành phẩm mật hoa dừa tươi, giúp bà con nâng cao thu nhập.
Ít người biết, từ năm 2021, Sokfarm là doanh nghiệp duy nhất tại Việt Nam đoạt giải thưởng ASEAN Business Awards ở hạng mục Inclusive Business (Doanh nghiệp phát triển bao trùm). Và chị Thạch Thị Chal Thy cũng là một trong số 57 cá nhân được trao giải thưởng Lương Định Của năm 2021.
Dịch bệnh bùng phát khiến Sokfarm phải đương đầu với khó khăn nhưng ngay sau khi bình yên trở lại, công ty đã nhanh chóng đưa sản xuất mật hoa dừa vào quỹ đạo phát triển.
Bởi vậy, nói đến đồ uống Việt Nam hôm nay, không thể không nhắc tới mật hoa dừa Việt Nam, loại đồ uống thiên nhiên bổ dưỡng, không chất bảo quản của xứ dừa bạt ngàn Trà Vinh, Bến Tre...
Bùi Thanh Hà