Chẳng biết tự bao giờ, đi chợ Tết đã là niềm vui của hầu hết mọi người Việt, từ già trẻ, trai gái, đàn ông, đàn bà… ở nông thôn hay thành thị, ở vùng núi hay hải đảo. Cái cảm giác được hòa vào dòng người náo nhiệt mua mua, bán bán trong phiên chợ Tết giữa tiết Xuân sang khiến lòng người trào dâng cảm xúc, như được trở lại một thời thơ ấu và thêm háo hức đón chờ cái Tết đang đến rất gần! 

Hình ảnh những ông đồ cho chữ trong phiên chợ tết không còn phổ biến.
 

Chợ từ xưa đã là một khái niệm hết sức thân thuộc với người Việt, không chỉ là không gian mua bán, đây còn là nơi gặp gỡ, trao đổi tình cảm, tâm tình giữa những người cùng thôn xóm, làng xã. Chợ họp quanh năm nhưng mỗi dịp Tết đến, Xuân về, phiên chợ Tết bỗng trở nên rộn ràng, náo nhiệt và rực rỡ sắc màu hơn rất nhiều. 
 

Theo nhiều tài liệu, Chợ Tết ngày trước thường họp từ 25 tháng Chạp cho đến 30 tháng Chạp, phục vụ cho nhu cầu mua sắm, chuẩn bị cho ngày Tết. Ngày nay, với sự dồi dào hàng hóa các loại, cùng nhu cầu mua sắm tăng cao của người dân, nên phiên chợ Tết dường như đến sớm hơn, thường bắt đầu sau ngày mùng 01 tháng Chạp và sôi động nhất sau ngày Rằm cuối cùng của năm âm lịch. Vào thời điểm này, hàng hóa được đưa về nhiều hơn và chợ cũng được khoác tấm áo mới rực rỡ sắc màu và rộn ràng thanh âm. 

Chợ Tết luôn hấp dẫn với các em nhỏ
 

Đầu tiên phải kể đến trong phiên chợ Tết là hoa. Bình thường, hoa được bày bán nhiều vào các tuần Rằm hay mùng Một hằng tháng, chủ yếu là các loại hoa truyền thống theo mùa như hồng, cúc, huệ, layơn, mẫu đơn, chứ không đa dạng chủng loại như những ngày gần Tết. Các loại hoa, cây cảnh, đào, mai, quất, cúc, lan… được đưa về từ nhiều địa chỉ trồng hoa nổi tiếng trong cả nước. Tại các chợ ở Hà Nội, không khó để mua được chậu hoa mai vàng Yên Tử từ Quảng Ninh lên, hay từ Bình Định, Thanh Hóa… đưa ra. Cũng không khó để mua nhiều loại hoa mới lạ như Thanh liễu, Tuyết mai, Rum, các loại lan Vũ nữ, Hồ điệp, Phi điệp, Cẩm cù… từ Đà Lạt, Lâm Đồng chuyển ra. Sắc hoa khiến phiên Chợ Tết trở nên lung linh, rực rỡ hơn. 
 

Cùng với hoa, các loại rau củ quả cũng được bày bán nhiều hơn, đa dạng về kích cỡ, chủng loại. Có vẻ như thời điểm này, các loại hoa quả ngon nhất, đẹp nhất và lạ nhất từ khắp cả nước đều tụ về chợ Tết. Những năm gần đây, nắm bắt được nhu cầu ngày một tăng cao của người dân vào mỗi dịp Tết Nguyên đán, các nhà vườn không chỉ tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm, mà còn sáng tạo ra nhiều loại củ, quả có hình dáng, độc lạ, bắt mắt. Những quả dưa hấu, hay dưa vàng được khắc chữ Phúc – Lộc – Thọ; những quả bưởi hình hồ lô… xuất hiện không ít tại các phiên chợ trong thành phố cũng như các vùng ngoại ô. Người ta hồ hởi mua về, hoặc làm quà biếu tặng, hoặc trưng lên mâm ngũ quả như một điểm nhấn trên bàn thờ tổ tiên mấy ngày Tết. 
 

Một góc bán hoa cây cảnh tại chợ Tết
 

Nếu như ở thành thị, vào những tháng cận kề Tết Nguyên đán, tại các trung tâm thương mại, các siêu thị tràn ngập băng rôn, bảng hiệu khuếch trương các chương trình khuyến mại, giảm giá nhằm kích cầu mua sắm, thì ở các chợ ven đô, chợ quê cũng ngập tràn các sạp hàng bán đồ khuyến mại, giảm giá để thu hút người dân. Nắm bắt được tâm lý muốn sắm sửa đồ đạc trong gia đình khi năm mới đến, các thương lái đã đưa về các phiên chợ Tết đủ loại hàng hóa, từ hàng gia dụng, đến các sản phẩm may mặc, sản phẩm phục vụ sinh hoạt… với giá cả phải chăng để đáp ứng nhu cầu đa dạng của người dân. 
 

Chợ Tết cũng không thể thiếu những gian hàng rực rỡ sắc đỏ bán câu đối, đèn lồng, phong bao lì xì và những phụ kiện trang trí cành đào, những sản phẩm làng nghề như mây tre đan, tò he… Giữa nhịp sống hối hả hôm nay, hình bóng những ông đồ già ngồi viết câu đối nơi góc chợ không còn phổ biến nữa, thay vào đó là những gian hàng bán câu đối, chữ thư pháp được in sẵn, trưng treo lên để khách hàng thoải mái lựa chọn. Tuy rằng nét chữ in kia không có được cái hồn vía bay bổng của một người đang đưa nét bút lông mực Tàu lên trên trang giấy xuyến chỉ đầy khoáng đạt, nhưng vẫn đủ sức hấp dẫn nhiều người đến chọn mua chữ về trưng treo như một lời nhắn nhủ về sự coi trọng học hành, chữ nghĩa với bản thân và con cháu. Đây chính là một nét đẹp trong văn hóa Tết của người Việt, thể hiện truyền thống hiếu học đã được ông cha ta gìn giữ bao đời. 

Và chợ Tết còn không thể thiếu một góc đủ rộng dành cho những người buôn bán không chuyên, tranh thủ nhặt nhạnh những sản phẩm nuôi trồng được như con gà, cân cá, chục trứng, bó hoa, ít rau cải, nải chuối xanh, cân su hào, ít rau mùi… mang ra chợ những mong kiếm thêm vài đồng sắm sanh cho cái Tết thêm đủ đầy. Những khuôn mặt hiền từ, giọng nói khẩn khoản mời chào khiến không ít người dù đã mua đầy ắp hàng hóa vẫn nán lại mua thêm con gà, mớ rau… không hề mặc cả, như một sự sẻ chia vậy. 
 

Còn rất nhiều điều có thể kể về chợ Tết hôm nay, tùy theo sự quan sát và cảm nhận của mỗi người, nhưng tôi tin những hình ảnh của chợ Tết luôn khắc sâu trong tâm khảm mỗi người. Vào những ngày cuối năm, đi chợ Tết cũng là một cách buông xả những bận bịu lo toan suốt một năm đã qua, để cảm nhận niềm vui có được cuộc sống no ấm, để thấy được sức sống lâu bền của một nét đẹp văn hóa dân tộc... và đi chợ Tết còn để học sự sẻ chia! 
 

Xuân 2023 

Tản văn của Thanh Nga