Để có cơ sở góp ý nhằm hoàn thiện dự thảo Luật thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), trước khi trình Quốc hội xem xét quyết định, Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) đã tổ chức Hội thảo “Góp ý Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi)” sáng ngày 07/3. Hội thảo nhận được nhiều ý kiến góp ý và thảo luận về những nội dung quan trọng của dự thảo Luật.

Hội thảo có sự tham dự của một số Đại biểu Quốc hội, đại diện một số Bộ ngành, các chuyên gia, nhà khoa học, lãnh đạo các hiệp hội, doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Nhiều băn khoăn chưa nên áp thuế TTĐB với nước giải khát có đường

Tại Kỳ họp thứ 8, tháng 11/2024, Quốc hội khóa XV đã thảo luận về Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Tại các phiên thảo luận nhóm và phiên họp tại Hội trường ngày 27/11/2024 nhiều Đại biểu Quốc hội đã có ý kiến về các nội dung của Dự luật.

TS. Nguyễn Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội VAFIE phát biểu tại Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Nguyễn Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội VAFIE cho biết, liên quan đến việc áp dụng thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường, các Đại biểu Quốc hội đã nêu nhiều vấn đề như trong bối cảnh hiện nay, nên hay chưa nên áp thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường? Về thuế suất, cần áp thuế ngay 10% hay cần có lộ trình phù hợp? Đã công bằng chưa nếu chỉ áp thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường mà không áp thuế với các loại đồ uống có đường khác.

Một số Đại biểu Quốc hội cũng đã đề nghị nghiên cứu, làm rõ cơ sở khoa học chứng minh việc sử dụng nước giải khát có hàm lượng đường 5g/100ml sẽ gây ra tình trạng béo phì; Làm rõ tác động chính sách đối với người tiêu dùng, hoạt động của doanh nghiệp, tăng trưởng kinh tế và thu ngân sách…

Theo đánh giá của các chuyên gia và doanh nghiệp, bên cạnh những ý kiến được cơ quan soạn thảo tiếp thu nghiêm túc và chỉnh sửa Dự thảo Luật, vẫn còn những vấn đề cần được thảo luận làm rõ để nâng cao chất lượng Dự thảo Luật. Đặc biệt là về lộ trình và mức tăng thuế TTĐB, các quy định về thuế TTĐB đối với rượu bia và nước giải khát có đường.

Hơn nữa, trong bối cảnh Đảng, Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đang quyết liệt chỉ đạo triển khai hàng loạt giải pháp nhằm đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững với mục tiêu tăng trưởng GDP trên 8% trong năm nay và hai con số trong những năm tiếp theo. Mới đây, ngày 01/3/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 05 về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, đột phá, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Theo Chỉ thị này, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài chính nghiên cứu, đề xuất các chính sách miễn giảm, gia hạn thuế, phí, lệ phí và tiền thuê đất để hỗ trợ người dân, doanh nghiệp, thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh. Điều này càng đòi hỏi chính sách thuế phải đồng bộ, cần cân nhắc kỹ việc áp thuế TTĐB đối với các sản phẩm, trong đó có đồ uống có đường.

GS. TSKH Nguyễn Mại – Chủ tịch VAFIE phát biểu tại Hội thảo

Tại Hội thảo, GS. TSKH Nguyễn Mại – Chủ tịch VAFIE cho rằng: “Việc bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường vào diện chịu thuế TTĐB chắc chắn sẽ ảnh hưởng không chỉ đến các doanh nghiệp trong ngành nước giải khát mà còn ảnh hưởng tới các doanh nghiệp khác trong chuỗi cung ứng, trong đó có các doanh nghiệp mía đường, bán lẻ, bao bì, vận chuyển…”

Áp thuế TTĐB với nước giải khát có đường không đạt mục tiêu thay đổi hành vi tiêu dùng, ngược lại còn gia tăng tiêu dùng các sản phẩm có đường khác khó quản lý hơn.

PGS.TS Nguyễn Văn Việt – Chủ tịch Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam (VBA) phát biểu tại Hội thảo

Phát biểu tại Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Văn Việt – Chủ tịch Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho biết, nghiên cứu 2018 của Decision Lab cho thấy nếu áp thuế lên nước giải khát thì sẽ có 49% người tiêu dùng chuyển sang dùng các sản phẩm thay thế là nước uống chế biến tại chỗ có đường khác được sản xuất thủ công là phân khúc khó khả thi để thu thuế và quản lý về chất lượng hàng hoá, đặc biệt là về hàm lượng đường cao trong sản phẩm.

Bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam phát biểu

Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam cho rằng, cần xem xét kỹ lưỡng số liệu nghiên cứu của các chuyên gia về quan hệ tăng thuế TTĐB ở khâu sản xuất tác động giảm doanh thu thương mại, dịch vụ dẫn đến giảm thuế giá trị gia tăng, thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân. Hơn nữa, khái niệm về nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam chưa rõ ràng, gây khó khăn trong thực hiện.

TS. Nguyễn Văn Phụng, nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thuế phát biểu tại Hội thảo

TS. Nguyễn Văn Phụng, nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thuế cho rằng, các doanh nghiệp sản xuất đồ uống đang chịu nhiều loại thuế, phí, gia tăng gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp trong bối cảnh chung sức cùng Chính phủ tìm mọi biện pháp đẩy mạnh tăng trưởng, góp phần đưa GDP cả nước năm nay tăng trưởng trên 8%, các năm sau tăng trưởng đạt mức 2 con số… Nếu tiếp tục áp dụng thuế TTĐB thì càng tăng gánh nặng về thuế, phí, chi phí và sức ép đẩy tăng giá bán, giảm hiệu quả kinh doanh đối với các doanh nghiệp sản xuất nước giải khát có đường sẽ là rất lớn. 

Căn cứ thực tế cho thấy, nước giải khát có đường không phải là nguyên nhân gây thừa cân béo phì

PGS.TS Nguyễn Quang Dũng - Trưởng bộ môn Dinh dưỡng và An toàn thực phẩm (Đại học Y Hà Nội) cho biết, mặc dù Việt Nam có xu hướng tăng về số người béo phì trong thời gian gần đây nhưng tỷ lệ béo phì của Việt Nam vẫn nằm trong tầm kiểm soát và thuộc nhóm thấp nhất khu vực Đông Nam Á. Theo số liệu thống kê của Liên đoàn Béo phì Thế giới 2022, tại Việt Nam tỷ lệ béo phì ở người trưởng thành là 2,04% và ở trẻ em là 6,1%.

PGS.TS Nguyễn Quang Dũng - Trưởng bộ môn Dinh dưỡng và An toàn thực phẩm (Đại học Y Hà Nội) phát biểu tại Hội thảo

Tỷ lệ thừa cân béo phì (TCBP) không tương ứng với mức độ tiêu thụ nước ngọt thường xuyên giữa trẻ em ở khu vực thành thị và nông thôn. Học sinh thành thị có tỷ lệ TCBP cao hơn nhóm học sinh nông thôn (41,9% với 17,8%) nhưng lại có tỷ lệ tiêu thụ nước ngọt (≥3 lần/tuần) thấp hơn: 16,1% so với 21,6%.

Hiện nay, Việt Nam đã tăng mức tiêu thụ thực phẩm có giá trị dinh dưỡng, nhưng đồng thời cũng tăng mức tiêu thụ thực phẩm nhiều chất béo, chất đạm, sữa và các sản phẩm từ sữa, chất bột đường, sản phẩm có hàm lượng natri (muối) cao. Thực phẩm được trẻ em thành thị và nông thôn tiêu thụ thường xuyên là ngũ cốc - tinh bột, rau củ quả, chất đạm, chất béo, sữa và sản phẩm từ sữa chiếm tỷ lệ cao.

Nước giải khát có đường không phải nguyên nhân chính và duy nhất dẫn đến tình trạng TCBP. Đối với TCBP, cân nặng cơ thể tăng lên có thể do: chế́ độ̣ ăn dư thừa vượ̣t quá nhu cầu; Lối sống ít vận động, thời gian tĩnh tại nhiều làm ít tiêu hao năng lượ̣ng; Các bệnh rối loạ̣n chuyển hóa trong cơ thể. Ngoài ra, theo Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA), Việt Nam là một trong 10 nước mà người dân lười vận động nhất thế giới.

Tại Hội thảo, các đại biểu đồng tình không áp thuế TTĐB với nước giải khát có đường trong thời điểm hiện nay, cần có nghiên cứu kỹ lưỡng để chính sách thuế đúng đối tượng, đúng mục tiêu, bảo đảm công bằng với mặt hàng nước giải khát có đường và các sản phẩm có chứa đường. Với mặt hàng rượu bia, việc tăng thuế TTĐB cần có lộ trình hợp lý, nên bắt đầu từ năm 2028 để doanh nghiệp có thời gian điều chỉnh công thức sản phẩm, tránh ảnh hưởng đột ngột đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và mục tiêu tăng trưởng chung của đất nước.

Ngoài chính sách thuế cần đẩy mạnh truyền thông giáo dục về dinh dưỡng cho toàn dân, nhất là đối với trẻ em; có chính sách khuyến khích lối sống lành mạnh, tăng cường lối sống sinh hoạt, vận động thể chất đầy đủ; giảm thời gian hoạt động tĩnh tại cho trẻ em cả ở trường học và ở nhà…

Kim Anh