Bước sang năm 2024, các doanh nghiệp ngành Đồ uống tiếp tục đứng trước những khó khăn khi cùng lúc chịu nhiều tác động từ trong nước và quốc tế. Vì thế, rất cần Nhà nước có thêm các chính sách hỗ trợ kịp thời để các doanh nghiệp vượt qua khó khăn trước mắt, phục hồi kinh tế và phát triển sản xuất, kinh doanh.
Nhiều khó khăn, thách thức
Theo thông lệ, vào những tháng cuối năm dương lịch hoặc âm lịch, các quán ăn, nhà hàng dọc các con phố của Hà Nội như Kim Ngưu, Tăng Bạt Hổ (Q. Hai Bà Trưng), Tô Hiệu (Q. Cầu Giấy), Thụy Khuê (Q. Tây Hồ)... lại chật kín thực khách dự các buổi tiệc họp mặt tổng kết, liên hoan tất niên. Tiếnụng ly leng keng, lời chúc tụng kèm tiếng hô “1, 2, 3 ...zô... zô” rộn ràng từ trưa đến tối muộn. Tuy nhiên, mấy năm trở lại đây, những khó khăn sau đại dịch COVID-19, thêm vào đó là việc các cơ quan chức năng siết chặt quy định về nồng độ cồn với người tham gia giao thông... đã khiến cho những nhà hàng không còn khung cảnh náo nhiệt như trước.
Tại các cửa hàng tạp hóa, siêu thị lớn nhỏ, tình hình tiêu thụ sản phẩm bia, rượu cũng đã giảm sút trông thấy. Chị Hoàng Yến, chủ một cửa hàng tiện dụng trên phố Phú Xá (Phú Thượng, Tây Hồ) cho biết, vào những dịp cuối năm trước đây, người dân thường mua khá nhiều bia rượu để liên hoan, họp mặt gia đình, bạn bè, thì nay lượng mua giảm hẳn, mỗi ngày chỉ bán được vài thùng bia, có hôm không bán được. Tình hình này cũng diễn ra ở nhiều cửa hàng khác, như thông tin từ chính những người giao hàng đến các đại lý.
Tiêu thụ bia sụt giảm đã ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp (DN) trong ngành. Có doanh nghiệp doanh thu 9 tháng đầu năm 2023, giảm 12% so với cùng kỳ năm 2022; lợi nhuận sau thuế giảm tới 26%. Theo báo cáo 9 tháng đầu năm 2023 có doanh nghiệp bia doanh thu giảm 6,3% so với cùng kỳ năm 2022, lợi nhuận trước thuế giảm 32,7%. Riêng quý III/2023, lợi nhuận trước thuế giảm 7,1% về doanh thu và giảm 47,8% về lợi nhuận so với cùng kỳ năm 2022. Lượng tiêu thụ của 2 thương hiệu nổi tiếng bia lớn của một doanh nghiệp trong ngành giảm đến 16,5% ở tất cả các khâu phân phối.
Theo PGS.TS Nguyễn Văn Việt - Chủ tịch Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA), từ đầu năm 2020, ngành Đồ uống Việt Nam liên tiếp gặp nhiều khó khăn, thách thức do chịu sự tác động của đại dịch Covid-19, ảnh hưởng của các chính sách hạn chế đồ uống có cồn, đặc biệt là cuộc xung đột Nga và Ukraine khiến nguyên liệu đầu vào tăng cao. Trong khi đó người tiêu dùng cắt giảm chi tiêu, nhu cầu sử dụng bia rượu sụt giảm, kéo theo doanh thu của các doanh nghiệp giảm mạnh… Đây là những nguyên nhân chính dẫn đến năng lực sản xuất của nhóm doanh nghiệp đồ uống hiện nay hoạt động ở mức dưới 80% so với trước đại dịch. Nhiều doanh nghiệp đang phải đối mặt với bao khó khăn, khó trụ nổi trước những gánh nặng liên tiếp trong 3 năm gần đây. Ngay cả với những doanh nghiệp tiềm lực và quy mô lớn hơn cũng phải mất nhiều năm để có thể quay trở lại mức phát triển như trước đại dịch.
"Năm 2019 có thể coi là năm đỉnh cao của ngành đồ uống nói chung và bia nói riêng. Từ năm 2019 trở về trước, trung bình mỗi năm ngành bia tăng trưởng 5%-6%/năm. Nếu theo tốc độ tăng đó, đến 2022 ngành bia phải tăng 20% so với năm 2019 nhưng thực tế, năm 2021 ngành bia giảm 10%-15%, năm 2022 giảm khoảng 5% - 7% so với năm 2019 và năm 2023, ngành bia chưa có nhiều tín hiệu khởi sắc, thị trường bia vẫn còn rất ảm đạm" - ông Việt chia sẻ.
Tìm động lực và cơ hội phục hồi
Cùng với ngành thực phẩm, ngành sản xuất và kinh doanh đồ uống luôn là một trong những ngành kinh tế quan trọng và đầy tiềm năng phát triển ở Việt Nam. Đây là ngành huy động nhiều nguồn lực xã hội, nhất là từ khu vực tư nhân trong và ngoài nước, tạo ra nhiều việc làm và tham gia đóng góp ngân sách mỗi năm; góp phần bảo đảm an sinh xã hội.
Trước những khó khăn bủa vây, VBA xác định, một trong những nhiệm vụ trọng tâm hiện nay nhằm tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp đồ uống vẫn là các loại thuế suất: thuế VAT, thuế TTĐB, từ đó đưa ra những giải pháp có tính thuyết phục để kiến nghị Nhà nước hỗ trợ các doanh nghiệp còn đang khó khăn trong bối cảnh vừa thoát ra khỏi đại dịch Covid -19 với mục tiêu: Tiếp tục lùi thời hạn tăng thuế, chưa nên điều chỉnh tăng thuế tại thời điểm này mà cần giữ ổn định chính sách thuế như hiện nay cho ngành đồ uống.
Với sự đồng hành của VBA, cùng sự nỗ lực phát huy sức mạnh nội tại, các đơn vị trong ngành đồ uống đã nỗ lực khắc phục khó khăn và cơ bản hoàn thành nhiệm vụ đề ra. Theo đó, các nhà máy phân bố khắp các tỉnh, thành phố trên cả nước vẫn giữ vững nhịp độ sản xuất, kinh doanh, tạo công ăn việc làm cho hàng triệu lao động trực tiếp và gián tiếp. Đồng thời, đóng góp đáng kể cho ngân sách gần 60 nghìn tỷ đồng mỗi năm, thông qua các hoạt động sản xuất kinh doanh, chiến lược xúc tiến thương mại và thị trường quốc tế.
Để thích ứng với bối cảnh hiện tại, nhiều doanh nghiệp rượu, bia đã có sự chuyển dịch trong sản xuất, kinh doanh. Một số hãng nhanh nhạy đã bắt đầu chuyển đổi sang mô hình đồ uống có nồng độ cồn thấp, không cồn hoặc các loại cocktail, bia ít cồn hương vị trái cây. Đơn cử như Heineken với sản phẩm bia 0.0% độ cồn hay thương hiệu Chill cocktail (Công ty Cổ phần Goody Group) với đa dạng các dòng cocktail hoa quả đóng chai. Bên cạnh đó, chiến lược về kênh phân phối, sản phẩm hoặc dịch vụ, định giá, chuỗi cung ứng và phân khúc khách hàng được xem là những chiến lược quan trọng nhất trong việc thúc đẩy doanh thu của doanh nghiệp ngành thực phẩm và đồ uống trong thời gian tới.
Theo số liệu của Statista, thị trường thực phẩm Việt Nam trong năm 2023 đạt mức 96,47 tỷ USD, tăng 9% so với năm 2022. Tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm trong giai đoạn từ 2023 – 2027 đạt khoảng 8,22%/năm. Xét trên phân khúc đồ uống, theo Statista, doanh thu thị trường đồ uống Việt Nam trong năm 2023 đạt mức 27,121 tỷ USD, trong đó, phân khúc đồ uống không cồn sẽ đạt mức doanh thu 10,22 tỷ USD trong năm 2023, cao hơn 10,4% so với năm 2022 và dự báo tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm trong giai đoạn từ 2023 - 2028 đạt 6,28%/năm.
Đáng chú ý, tại Diễn đàn Kinh doanh 2023 với chủ đề “Đổi mới mô hình tăng trưởng" diễn ra hồi tháng 8/2023, bàn về triển vọng kinh tế Việt Nam, bà Dorsati Madani, chuyên gia kinh tế cao cấp Ngân hàng Thế giới nhận định: “Tăng trưởng kinh tế Việt Nam chưa khởi sắc trong năm 2023, nhưng sẽ phục hồi dần trong năm 2024 và 2025”. Đây có thể xem là những tín hiệu đầy khả quan đối với các doanh nghiệp trong đó có ngành đồ uống, giúp các doanh nghiệp chủ động nắm bắt cơ hội để thích ứng.
Theo ông Nguyễn Văn Việt, bên cạnh sự nỗ lực, các doanh nghiệp đồ uống mong muốn Nhà nước nên có thêm chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp vượt qua khó khăn trước mắt để phục hồi và phát triển sản xuất. Việc đề xuất tăng thuế TTĐB trong giai đoạn này là chưa phù hợp bởi sẽ làm cho các doanh nghiệp thêm khó khăn, người tiêu dùng giảm mua, doanh thu sẽ tiếp tục giảm và việc nộp ngân sách sẽ giảm theo, người lao động mất việc làm...
“Trong giai đoạn khó khăn này, các chính sách nên tạo điều kiện hơn nữa để các doanh nghiệp phục hồi kinh tế, yên tâm sản xuất, kinh doanh, từ đó sẽ có đóng góp nhiều hơn nữa cho phát triển kinh tế đất nước, đảm bảo an sinh xã hội”, đại diện VBA nhấn mạnh.