Đối với đồng bào Ê Đê hàng năm có rất nhiều lễ hội như: Lễ mừng lúa mới được tổ chức sau mùa gặt hái đón năm mới. Lễ bỏ mả cho người quá cố. Lễ Hiến sinh cúng thần linh và cúng người quá cố. Lễ kết nghĩa anh em. Đặc biệt là lễ cúng bến nước, người Ê Đê coi Bến nước là phần hồn của Buôn, lễ được tổ chức vào cuối tháng 12 âm lịch sau ngày trăng tròn. Bà con trong Buôn sắm sủa lễ cúng bến nước cầu thần linh ban cho mọi người dân trong Buôn có sức mạnh như con voi, mùa màng tươi tốt, làm ăn khá giả. Trong lễ dâng lên thần linh không thể thiếu đó là thịt trâu, hoặc bò, heo, gà, cơm lam, rượu cần, ngày nay khi đời sống đã được nâng cao ngoài rượu cần còn có cả Bia, nước ngọt.
 

 

    Tôi có dịp được dự lễ cúng Bến nước của người Ê Đê tại Buôn Dốc thuộc huyện Cư Mgar, tỉnh Đăk Lăk. Đây là một lễ hội được tổ chức lớn nhất trong năm. Trước ngày làm lễ, Già làng họp các gia đình trong Buôn phân công nhiệm vụ cho từng nhóm. Nhóm làm vệ sinh khu nhà cộng đồng nơi tổ chức lễ, những thanh niên trai tráng xuống khu vực Bến nước (nơi có mạnh nước ngầm) làm vệ sinh, một số chế biến thịt trâu, bò, heo, gà nấu cơm lam và củi để đốt trong đêm lễ hội. Riêng Rượu cần đã được giao cho một gia đình biết cách thức làm rượu ngon nhất. Buổi chiều Rượu cần được mang đến trước, xếp thành hàng nơi trung tâm tổ chức lễ, và các lễ vật khác được bày ra mẹt trải lá rừng bên cạnh là đóng củi lớn được xếp theo hình chóp nón và những can nước trong vắt được lấy từ bến nước, bên cạnh là những thùng Bia.
 

 

     Khi lễ hội bắt đầu, lễ vật được bày ra thầy cúng khấn vái thần linh xong, Già làng phát biểu trước bà con trước khi khai tiệc, trong phát biểu Già làng nêu rõ tầm quan trọng của Bến nước trong đời sống sinh hoạt của Buôn, nhận xét về tình hình phát triển kinh tế, tình hình an ninh xã hội trong Buôn trong năm qua, khen ngợi nhũng gia đình có thành tích trong giữ gìn vệ sinh, phát triển kinh tế, con em chăm ngoan, học giỏi được vào các trường Cao đẳng, Đại học. Đồng thời phê phán những gia đình thiếu gương mẫu trong việc giữ gìn vệ sinh môi trường, gây mất đoàn kết trong cộng đồng, nhắc nhở thanh thiếu niên tránh xa tệ nạn xã hội. Khi khai tiệc, đầu tiên là uống rượu cần, phụ nữ uống trước (chế độ mẫu hệ) cùng khách mời, sau đó mới đến những người còn lại trong Buôn. Trẻ em thì uống nước ngọt. Nước trong can  lấy từ Bến nước được rót vào một sừng trâu trước khi đổ vào vò Rượu cần, mỗi người uống lượng rượu tương ứng với một sùng trâu… Sau khi uống Rượu cần xong, là lúc uống Bia và thưởng thức các món ăn. Mọi người cầm lon Bia đi chúc tụng nhau. Cơm lam được dùng gạo nếp cho vào ống lồ ô đốt trong củi, khi chẻ ra tỏa mùi thơm ăn với thịt gà nướng tạo hương vị thật đậm đà khó tả, đặc biệt là uống Bia với món thịt trâu xào với rau rừng.
 

Người con gái Ê Đê trong buôn
 

     Màn đêm buông xuống, đóng củi được đốt lên bà con trong Buôn nắm tay nhau nhảy múa quanh đóng lửa cùng hát bài hát bằng tiếng mẹ đẻ theo nhịp cồng chiêng. Khi đống củi đã tàn, những vò Rượu cần đã cạn, Bia cũng đã hết và trời đã về đêm chỉ còn lại thanh niên cùng nhau ca hát vui chơi.
 

 

      Ngồi bên cạnh tôi là anh Ma Thôn, nguyên Bí thư Đảng ủy xã bên cạnh, tôi hỏi: Lễ hội vui quá, lượng Rượu, Bia tiêu thụ không phải ít sao tôi không thấy ai say? Anh nói: Người dân trong Buôn ở đây họ tự biết mình, nếu một ai uống tới “độ” là họ dừng và tự ý về nhà, hoặc có người nhà đưa về, rất ít người say sưa be bét tại nơi công cộng, nếu ai say sưa quá đà sẽ bị Già làng nêu tên và nhắc nhở tại các cuộc họp của Buôn,  nên họ có ý thức lắm. Chính vì vậy mà trong nhiều năm gần đây số người trong Buôn uống Rượu, Bia say gây mất an ninh trật tự trong Buôn hoặc gây tai nạn giao thông rất ít và hầu như không có.
 

 

    Qua lễ cúng Bến nước tại Buôn Dốc, tôi có cảm nhận đúng là uống Rượu, Bia trong nhũng ngày vui, nhất là trong các lễ hội thì không thể thiếu, nhưng cũng cần nâng cao ý thức trách nhiệm của bản than, uống làm sao để đảm bảo an toàn, không ảnh hưởng tới cộng đồng. Cách uống Rượu, Bia của bà con Ê Đê tại Buôn Dốc là phong cách làm chúng tôi đáng suy ngẫm, đó là một trong những nét văn hoá uống và uống có trách nhiệm, biết điểm dừng, không quá đà bê tha…

Bài dự thi Cuộc thi viết "Văn hóa uống - Uống có trách nhiệm"
Tác giả: TRẦN MINH THÙY
(TP. Buôn Ma Thuột, Đắc Lắk)